Geçen hepde soňunda Internet petiklemeleri has-da güýçlendirildi, ozal işleýän birnäçe wirtual şahsy torlar (VPN-ler) soňky üç gün bäri yzly-yzyna petiklenýär, diýip günbatar Balkan welaýatyndan bolan birnäçe ýaşaýjy aýdýar.
Türkmenistan
Sişenbe 1 Aprel 2025
Türkmenistanda talaňçylygyň ýene bir görnüşi ýaýbaňlanýar. Azatlyk Radiosynyň habarçylary töleg terminallarynyň, hususan-da mobil telefonlarynyň tölegleri üçin niýetlenen awtomatlaryň döwlüp, içindäki pullaryň talanmagyna degişli soňky wagtda bolan wakalar barada habar berýärler.
Türkmenabatda mobil telefonlaryň hasabyny doldurýan awtomatlara ogrular tarapyndan edilýän hüjümleriň sany artyp başlady diýip, lebaply çeşmeler 1-nji aprelde habar berdi.
Türkmenabadyň polisiýasyndaky çeşmäniň sözlerine görä, şeýle jenaýatçylyga baş goşýanlaryň tas ählisi diýen 14-17 ýaş aralygyndaky ýigdekçeler. Olar terminallardaky puly almak üçin elektron gurallaryny ulanýarlar.
Azatlygyň habarçysyna mälim bolan ýagdaýlaryň biri 16-njy martda şäheriň Bahar kiçi etrapçasynda ýüze çykypdyr. Ýagdaýdan habarly çeşmeleriň biri mobil telefonlary üçin töleg geçirýän awtomatyň 15 ýaşlaryndaky oglan we onuň ýaşdaş egindeşleri tarapyndan döwülendigini gürrüň berdi.
“Çagalar kameralara ýüzüniň suraty galmaz ýaly, ýüzüne ýaglyk ýa-da medisina maskasyny dakynypdyr, olaryň kellesinde kepkalar bardy” diýip, polisiýadaky çeşme gürrüň berdi.
Polisiýadaky çeşmäniň sözlerine görä, ýetginjekler töleg terminallaryň içindäki puly almagyň ýörite usulyny tapyp, elektrik guralyny edinipdir.
“Oglanlar awtomatlary döwmek üçin, ýörite radio-elektron abzal ýasapdyrlar. Nireden we nädip bu abzaly oňardyň diýlip soralanda, internetden tapdyk diýip, jogap berýärler" diýip, çeşme aýtdy.
Azatlygyň habarçysynyň sözlerine görä, şeýle terminallar şäheriň her iki etrapçasyna biri işleýär. Türkmenabadyň 15 sany kiçi etrapçasynda 7-ä golaý terminal bar, olarda diňe mobil telefonlar üçin töleg geçirip bolýar.
Anonimlik şertinde gürrüňdeş bolan çeşmäniň sözlerine görä, awtomatlara hüjüm edýän ýaşlaryň aglabasy maddy taýdan gowşak maşgalalardan. "Olar ýetim, ýarym-ýetim ýa-da olaryň ene-atasy alkogol hassalary" diýip, çeşme belläp geçýär.
Kim ogrulyga baş goşýar?
Polisiýadaky çeşme terminaly talamakda şübhe bildirilip, tutulan ýetginjekleriň biri bilen geçirilen gürrüňdeşlik barada şeýle gürrüň berdi:
“Ondan, ogurlanan pullary näme etmekçi bolduňyz diýlip soralanda 'ejem pul getirmesem öýe salanok, ondan başga-da menden 3 ýaş kiçi uýam bar. Bazarda ýük daşap edýän gazanjym ýetenok. Ondan başga men hem beýleki çagalar ýaly telefon edinesim gelýär, oňatja egin-eşik edinesim gelýär' diýip, jogap berdi".
Azatlyk Radiosy bilen anonimlik şertinde söhbetdeş bolan polisiýadaky çeşmeler şäheriň mobil telefonlary üçin töleglere niýetlenen terminallaryndan ogurlanan puluň mukdaryny anyklaşdyrmadylar.
Türkmenabadyň kanun goraýjy edaralaryndan resmi görnüşde maglumat alyp bolmady. Azatlyk tutulan ýetginjekleriň soňky ykbalyny we olar babatynda görlen çäreleri anyklamaga synanyşýar.
Polisiýadaky çeşmeler töleg terminallarynyň talanmagy bilen bagly ýagdaýlaryň öňem bolandygyny, emma soňky aýlarda olaryň sanynyň esli köpelendigini bellediler. Olaryň sözlerine görä, diňe Türkmenabatda 2025-nji ýylyň başyndan bäri 10-a golaý hadysa ýüze çykypdyr.
Soňky aýlarda ogurlyk hadysalarynyň köpelmegi, şol sanda çagalaryň we ýetginjekleriň ogurlyga baş goşmagy baradaky maglumatlaryň ençemesi peýda boldy. Azatlygyň habarçylarynyň ýylyň başyndan bäri ýurduň dürli sebitlerinden beren maglumatlaryna görä, çagalar dükanlardan azyk, öýleriň öňündäki goşlary we metjitlerden köwüş ýaly zatlary ogurlaýarlar.
Şeýle-de, maddy kynçylyklary başdan geçirýän çagalar dilegçilik edýärler.
Türkmenistanyň häkimiýetleri, şol sanda kanun goraýjy edaralaryň wekilleri kanun bozmalar we jenaýatçylyklar barada garaşsyz çeşmeleriň maglumatlaryny resmi görnüşde kommentirlemeýärler. Bu mesele ýurduň habar beriş serişdelerinde hem gozgalmaýar.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
Iň köp okalan
1