Türkmenistan

Türkmenbaşyda hyrydary köp bolan günebakar ýagy geçmeýän önümler bilen bilelikde satylýar. Döwlet dükanlarynda arzan bahadan satylýan önümiň nyrhy alyjylara tas üç esse gymmada düşýär.

Bir litrlik gaby 18 manatdan bahalanýan günebakar ýagy Türkmenbaşynyň döwlet dükanlarynda satuwda peýda boldy.

Azatlygyň ýerli habarçysynyň maglumatyna görä, satuwa çykarylan ýagy diňe başga bir haryt bilen bilelikde satyn alyp bolýar. Hususan-da 1-nji döwlet dükanynda 1 litr ýag alana bahasy 30 manatlyk Türkiýede öndürilen miwe suwy berilýär. Şeýlelikde 1 litr günebakar ýagy we 1 litr miwe suwy alyja jemi 48 manada düşýär.

Degişli maglumat

Günebakar ýagy has gymmat bahadan satuwda peýda boldy

Günebakar ýagynyň 1 litriniň 18 manatlyk bahasy döwlet tarpyndan kesgitlenen ýeňillikli nyrh hasaplanýar. Hususy dükanlarda 1 litr ýagyň ortaça bahasy 35 manada barabar.

Azatlygyň habarçysynyň maglumatyna görä, 6-njy noýabrda 1-nji döwlet düknynyň öňüne 1 müňe golaý adam toplanydyr. Türkmenbaşynyň döwlet dükanyndaky ýag söwdasy alyjylarda garşylyk döredipdir, baran adamlar özlerine zerur azygyň ýanyna gerekmejek gymmat harydyň ýüklenmegine açyk nägilelik bildiripdir.

"Şäher ilaty 1-nji döwlet dükana baranda 18 manatlyk ýagy almak üçin goşmaça şerti görüp, tas hiç kim ýag satyn almady. Gaýtam dükana ýygnalan aýallar dükan satyjysyny we polisianyň üç ofiserlerini tutup ýençdiler" diýip, habarçymyz gören ýagdaýlaryny gürrüň berdi.

Habarynyň sözlerine görä, adamlar döwlet dükanynda satylýan ýag üçin möhleti geçen şireli suwlaryň gymmat bahadan satylmagyny galplyk diýip atlandyryp, söwda işgärlerini halkyň mätäçliginden peýdalanmakda aýyplapdyr.

"Öňde duran aglabasy aýallardan ybarat topar 'hakyňyz ýok, etrap alyjylar jemgyýetiniň korrupsion oýunlary halka agram salýar' diýip, gygyrdy. Dükançynyň we şu etrapça jogap berýän uçaskowyý polisiýa ofiserleriniň adamlara beren gaýtargysy ýakalaşma sebäp boldy" diýip, şaýatlaryň biri gürrüň berdi.

Azatlygyň habarçysynyň maglumatyna görä, dükan satyjy we polisiýa işgärleri ýagyň gapdalyndan has gymmat harydyň ýüklenmeginiň sebäbini düşündirip bilmändir we özleriniň alaçsyzdygyny aýdypdyr.

Azatlygyň habarçysy we çeşmeleri alyjylaryň baş jem bolup, öz hakyny talap edendigini we nägileligini açyk görkezendigini belledi.

Degişli maglumat

Aşgabatda arzan ýagyň satylmagy welaýatlylary paýtagta iterýär

"Adamlaryň köpdigi sebäpli ne tiz kömek, ne-de polisiýanyň ýardamçy toparlary girip bildiler. Adamlar agzybir bolup jemlenişip, biz etdik diýip duransoň, etrap kanun goraýjylar ýakalaşygyň döremegi bilen bagly günäni diňe satyjy we 3 polisiýa ofiserinde goýmakdan başga çäre tapmadylar" diýip, çeşmeleriň biri gürrüň berdi.

Bu ýagdaýyň netijesinde dükan wagtlaýyn işini togtadypdyr we onuň gapysy möhürlenipdir.

Azatlyk Radiosy Türkmenbaşynyň 1-nji döwlet dükanynda bolan ýagdaý barada şäheriň söwda wekillerinden resmi görnüşde teswir alyp bilmedi.

Türkmenistanda günebakar ýagy oktýabryň başynda birden esli gymmatlap, yzýany satuwdan aýrylypdy. Iki hepdeläp günebakar ýagynyň hiç bir görnüşi ne döwlet dükanlarynda, ne-de hususy söwda nokatlarynda boldy. Oktýabryň ortalarynda günebakar ýagy gaýtadan satylyp başlady we öň 18 manada duran arzan ýagyň bir litri 36 manatdan satyldy, daşary ýurtly ösümlik ýagynyň bahasy 68 manada çenli ýetdi.

Türkmen häkimiýetleri ösümlik ýagynyň gytçylygynyň we gymmatlamagynyň sebäplerini düşündirmedi.

Degişli maglumat

Azyk harytlarynyň gymmatlamagy hem alyjylara, hem satyjylara täsir edýär

Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.

Mary welaýatynda döwlet edaralarynyň işgärleri köpçülikleýin işden çykyp, iş gözlegine daşary döwletlere gidýärler. Bu ýagdaý welaýat merkezinde we etraplarynda ýerleşýän edara-kärhanalarynyň tas ählisinde göze ilýär.

Baýramaly etrabynda şu günler pagta zawodynda, agyz suwy, gaz, elektrik tok üpjünçiligi edarasynda, öý müdirligi, lukmançylyk edalaralarynda, hassahanalarda we saglyk öýlerinde, şeýle-de harby we kanun gorýajy edaralarynda işden meýletin çykýan işgärleriň sany barha köpelýär. Bu barada Azatlygyň ýerli habarçylary we çeşmeleri gürrüň berýärler.

"Işgärler döwletiň berýän aýlyk haklarynyň hiç zada ýetmeýändigini aýdýarlar. Işden çykanlar daşary ýurtlara gitmäge synanyşýarlar. Maryda ilat köpçüligi Russiýa, Belarusa, Tatarystana, Gürjüstana gidýär" diýip, maryly çeşmeleriň biri aýdýar.

Degişli maglumat

Içeri işler edaralarynda işini taşlamaga, daşary ýurtlara çykmaga ymtylýan işgärler köpelýär

Türkmenistan ilatyň öň görlüp-eşidilmedik migrasiýasyny başdan geçirýär.

Býujet edaralarynda işleýänler ilatyň maddy taýdan iň üpjün gatlagy hasaplanýar. Ýyllarboýy döwletiň garamagyndaky edaralara para berip işe ýerleşmek tejribesi giňden ýöredilýärdi.

Azatlyk bilen anonimlik şertinde gürrüňdeş bolan maryly çeşmeleriň sözlerine görä, käbir edaralaryň ýolbaşçylary häzir işgärleriň işden çykyp gitmegine garşylyk görkezmeýär. Ýurtdaky işsizlik zerarly, boşan ýere işgär tapylýar.

"Iş ýeri boşasa kem däl, iş gözleýän adam kän diýip özüne göwünlik berýän ýolbaşçylar bar. Bir adam iş taşlasa onda öz tanyşlaryndan, garyndaşlaryndan hossarlaryndan işe kabul edýärler. Emma para-peşgeş berip, täze işe duranlaryň arasynda hem beren para pulumy yzyna gaýdar ýaly şert ýok diýip, gidýänler hem bar. Berilýän zähmet aýlyk haky gaty ujypsyz" diýip, maryly çeşme aýdýar.

Türkmenistanda minimal aýlyk 1280 manada barabar bolup, Merkezi Banky kursy boýunça 365 amerikan dollaryna, gara bazaryň kursy boýunça 64 dolara barabar.

"Häzir edara başlyklarynyň arasynda hem daşary ýurtlara iş gözlegine gidýän işgärlerine ýüzlenip, 'maňa-da iş bolsa aýdyň, gitjek menem' diýýän köpeldi" diýip, çeşme aýdýar.

Azatlygyň habarçylary soňky iki ýylda bilim, saglygy saklaýyş we hatda kanun goraýjy edaralarda tejribeli kadrlaryň gytçylygynyň dörändigini, hususan-da keselhanalarda şepagat uýalaryň işini arassaçylyk işgärleriň ýerine ýetirýändigini habar beripdi.

Býujet işgärleri aýlyklarynyň maşgala dolandyrmak üçin ýetmeýändigini aýdýarlar. Bankdan kredit almaly bolýanlar hem az däl.

"Men agyz suw edarasynda 7 ýyl işledim we işlän ýyllarym bul aýlykdan ol aýlyga zordan ýetdim. Häzir üç çagam bar men alýan aýlygym ýetmänsoň her aý bergi üstüne bergä girip bergim dagdan aşdy. Bergiden çykmagym üçin bankdan kredit pul aldym uly görgi bilen. Men wagtynda banka kredit tölegimi geçip bilmedim, bank we kanun goraýjy edarasynyň işgärleri özüm işde wagtym öýüme gelip gelinimi we çagalarymy oňaýsyz ýagdaýa salyp, öý goşlarymyzy äkitmekçi bolupdyrlar. Meniň öýümde ähli zat köne, sebäbi bul döwlete 7 ýyl hyzmat edip işläp, täze ýekeje zat satyn alyp bilmedim" diýip, maryly býujet işgäri öz ýagdaýyny gürrüň berdi.

Degişli maglumat

Balkanda biometriki pasport almakçy bolýan etniki azlyklary 2026-njy ýylyň nobatyna ýazýarlar

Jemagt gullugynyň işgäriniň Azatlyga gürrüň bermegine görä, onuň öýünde alar ýaly goşy bolmansoň, bankdaky kredit bergisiniň hasabyna diýip, garyndaşynyň saklamak üçin goýup giden sowadyjysyny alyp gidipdirler. Şeýdip, bankyň öňünde bergili bu maşgala garyndaşynyň zadyny hem aldyryp, goşmaça bergili bolup galypdyr.

"Biz nädip bergilerimizi bermeli, alýan aýlygym iýmite ýetenok. Näçe çalt bu ýurdy terk edip bolsa etmeli we daşary döwletlerden iş gözlemeli, bolmasa çagalar bu ýurtda açlykda ýaşar" diýip, maryly býujet işgäri gürrüň berdi.

Soňky döwürde işden çykyp gidýänleriň arasynda harby we kanun goraýjy edaralaryň işgärleri hem bar. Azatlyk bilen söhbetdeş bolan türkmenistanlylar döwlete ynamynyň galmandygyny aýdýarlar.

"Döwlete ynam galmady. Biz harbylara jaýy hem ömürlik berip bilmeýärler. Haçan görseň harbylaryň ýaşaýyş şertleri gowulanýar, jaý berýäris diýip wagyz edýärler. Emma iş ýüzünde başgaça edýärler. Meniň başlygym jaý aldy, gaty begendi we toý etdi. Emma pensiýa az wagt galanda, kemçilik gözläp başladylar we ony işden çykaryp, elinden jaýyny aldylar. Çagalary ýene köçede galdy" diýip, maryly harby gürrüň berdi.

Degişli maglumat

Türkmenistany terk etmäge çalyşýan adamlar ‘köpelýär’

Türkmen resmileri ýurt ilatynyň migrasiýasynyň derejesini görkezýän sanlary çap etmeseler-de, daşary ýurt pasportyny almak üçin nobatlaryň iki ýyla uzamagy, uçar biletleriniň gytçylygy, gury ýer serhetlerinden geçýän adamlaryň akymynyň ululygy daşary ýurtlara migrasiýanyň möçberiniň artmagyndan habar berýär.

Ýagdaýy resmi derejede kommentirlemekden saklanýan hökümet ilatyň hereket azatlygyny çäklendirýän düzgünleri girizýär. Dilden edilýän düzgünler ilat üçin goşmaça dokument toplamagy, uly nobatlara garaşmagy ýaly kynçylyklary döredýär. Dokumentini düzedip, uçara münmekçi bolan adamlar hatda sebäbi düşündirilmezden uçardan hem düşürilýär.

Türkmenistanyň hökümeti 15 ýyldan soň ikinji gezek yglan eden ilat sanynda ýurtda 7 milliondan gowrak adamyň ýaşaýandygyny öňe sürdi.

Emma Sowet Soýuzy dargap, döwlet garaşsyzlygyny yglan etmeginiň öňýany 3,7 million ilatly bolan Türkmenistanda 2021-nji ýylda ilat sanynyň 2,7–2,8 million adamdan geçmeýändigi mälim boldy. Bu barada Azatlyk Radiosyna 2021-nji ýylyň iýulynda ilat ýazgylary, barlaglar we olaryň netijelerini seljermek işine gatnaşýan döwlet edaralaryndaky birnäçe çeşme, deslapky hasaplamalara salgylanyp, habar berdi.

Degişli maglumat

'Ynanyp-ynanmazlyk' ýönekeý adamlary gyzyklandyrmaýar-syýasaty öwreniji ilat ýazuwynyň netijeleri barada

Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.