8-nji fewralda Litwa, Latwiýa we Estoniýa ahyrsoňy Russiýanyň energetika ulgamyndan, gysgaça BRELL elektrik halkasy diýilýäninden kesildi. Olar öz garaşsyzlygynyň geçen otuz ýylyndan bäri bu halka birleşýärdiler. 9-njy fewralda olar Ýewropa ulgamy bilen birleşdiler. Öňki ulgamdan kesilmek işlerinde, hiç hili kynçylyk ýüz bermedi. Sewer.Realii gullugy munuň Baltika ýurtlaryna we Russiýanyň Kaliningrad sebitine ýetirjek täsiri barada gürrüň berýär.
«Goodbye Russia, Goodbye Lenin» ("Hoş gal Russiýa, Hoş gal Lenin") Litwanyň prezidenti Gitanas Nauseda şu sözler bilen bu ýurduň BRELL elektrik halkasyndan çykmagyna bagyşlanandabarany jemledi.
Elektrik ulgamy näme?
Bu dürli görnüşli elektrik beketleriniň toparlaýyn baglanyşygydyr. Olar elektrik geçirijiler arkaly özara birikdirilip, ýeke-täk merkezden dolandyrylýar. Islendik zerurlykda obýektleri elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmek maksady üçin, elektrik ulgamlary döredilýär. Olar päsgelçiliksiz bir ýerden beýleki ýere elektrik energiýasyny geçirmäge mümkinçilik döredýärler.
BRELL näme?
BRELL elektrik halkasy Belarusyň, Russiýanyň, Estoniýanyň, Latwiýanyň we Litwanyň elektrik ulgamyny birleşdirijidir. Ol 2001-nji ýylyň 7-nji fewralynda baglaşylan ylalaşyga laýyklykda döredildi. Soňra ýurtlar çykgynsyz ýagdaýlarda elektrik energiýasyny çalyşmagy we birek-biregi goldamagy ylalaşdylar. BRELL bäş ýurtda müşderilere elektrik energiýasyny bermegi we tok güýjüniň birden ýokary-aşak bolmazlygyny üpjün edip geldi.
BRELL kesilmegi hem onuň Ýewropa Bileleşigi ulgamy bilen baglanyşmagy nähili bolup geçdi?
BRELL-den kesilip, bu zynjyrdan çykmak Baltika ýurtlary üçin, möhüm pursat hasaplanýar. Ýerli mediada muňa sowet eýýäminiň soňy diýildi.
Bu çäreden 100 gün öň hatda Wilnýusda wagty tersine görkezýän sagat goýlup, onuň geljek wagty kesgitlenildi.
Energetika ministri Žygimantas Waýçýunas 8-nji fewralda geçen dabarada: "Biz Russiýany energiýa sistemasyna gözegçilik etmek agalygyndan, ýagny islendik şertde elektrik toguny geosyýasy ýarag üçin ulanmak we gorkuzmak mümkinçiliginden mahrum etdik" diýdi.
Baltika döwletleri 1991-nji ýylda SSSR-den garaşsyzlygyny yglan etdiler. Emma elektrik ulgamyndan kesilmek üçin, çylşyrymly tehniki prosesleri çözmäge wagt gerek boldy. Ol ulgamdankesilmäge taýýarlyk görmek üçin, 18 ýyl we ýarym milliard ýewrodan gowrak serişde sarp edildi. Russiýanyň Ukraina basyp girmegi bu prosesi çaltlandyrdy.
Ol ulgamdan kesilmezden öň, Ýewropa Bileleşigi ulgamy bilen baglanyşygy döretmek zerurdy. Polşadan gury ýer üsti bilen we Baltika deňziniň düýbünden, Skandinaw ýurtlaryna täze hem güýçli elektrik kabellerini geçirmek gerek boldy.
2022-nji ýylda Litwa, Latwiýa we Estoniýa rus elektrik energiýasyny satyn almagyny bes etdiler. 2024-nji ýylyň tomsunda bolsa olar BRELL ulgamyny kesmek planlary barada, Russiýa we Belarusa habar berdiler.
8-nji fewralda ir sagat 6-da Litwa Kaliningrad sebitiniň arasyndaky elektrik geçiriji ulgamy kesdi. Soňra Litwa bilen Belarusyň; Latwiýa bilen Russiýanyň; Estoniýa bolsa Russiýanyň arasyndaky elektrik geçirijileri öçürdiler.
9-njy fewralda Baltika elektrik ulgamy Polşanyň üsti bilen Ýewropa Bileleşigine kadaly ýagdaýdabirikdirildi.
| Ukrainanyň prezidenti Wolodymyr Zelenskiý Litwa, Latwiýa we Estoniýa döwletleriniň Belarusyň, Russiýanyň, ýagny BRELL birleşen energetika sistemasyndan kesilip aýrylýandygyüçin, Baltika döwletlerini gutlady. Ol X sahypada Wilnýusyň, Riganyň we Talliniň "ahyr soňy baglylykdan azat bolandygyny" ýazdy. "Baltika ýurtlary – Ukrainanyň gowy dostlary – Russiýanyň energetika sistemasyndan resmi taýdan bölündiler. Indi olaryň energiýa sistemalary häzir Ýewropa ulgamyna doly baglanyşdyrylýar" diýip, Zelenskiý belleýär. Ukrainanyň lideri Baltika döwletleriniň BRELL zynjyryndan çekilmegini üstünlik diýip atlandyrdy. Şeýle-de, ol Kiýewiň muny 2022-nji ýylda amala aşyrandygyny ýatlady. "Moskwa indiden beýläk energiýa ulgamyny olara garşy ýarag hökmünde ulanyp bilmeýär. Munuň öziÝewropanyň has-da jebisleşendigini aňladýar" diýip, Zelenskiý ýazdy. |
|---|
Baltika döwletleriniň ýaşaýjylary üçin näme özgerýär? Elektrik energiýasynyň bahasy ýokarlanarmy?
BRELL-den kesilmek we Ýewropa Bileleşiginiň ulgamy bilen birleşdirilmek Baltika ýurtlarynyň ýaşaýjylaryna täsir etmedi, olaryň elektrik ulgamy durnuklaşdy diýip, Estoniýanyň energiýa kompaniýasy Elering habar berdi.
Latwiýanyň energetika ministri Kaspars Melnis DW bilen geçirilen söhbetdeşlikde, BRELL-den çekilmekligiň ýurtda elektrik energiýasynyň nyrhlaryna täsir etmejekdigini aýtdy. Mundan daşary-da, ýakyn geljekde peýda boljak täzelenýän energiýa çeşmeleri ýylyň ahyryna çenli nyrhlaryň peselmegine getirip biler diýdi.
Russiýa agram düşermi? Kaliningrad oblastyna nähili bolar?
Russiýanyň Energetika ministrligi 8-nji fewraldan Kaliningrad oblastynyň energetika ulgamynyňözbaşdak hereket edýändigini habar berdi.
Häkimiýetleriniň maglumatlaryna görä, Orsýetiň sebitlerinde energetika üpjünçiliginiň durnuklylygyna täsir ýetirilmedi, işde bökdençlik howpy ýok. Bu bökdençsiz mümkinçilik 10 ýyla golaý wagt bäri ýerine ýetirilen taýýarlyk işleriniň netijesinde gazanyldy diýip, olar ynandyrýarlar.
– Kaliningrad sebitinde Kaliningrad ýylylyk elektrik bekedi – TES-2, Maýakowskiý TES, Talakowsk TES, Pregolsk TES, Primorsk TES, Gusewsk TES, Atlas-Market LLC TES-10 we iki sany kiçi gidroelektrik beketleri – olar Prawdinsk suw elektrik bekedi, ýagny GES-3 we Ozýorsk GES,şeýle hem bir sany Ushakowsk ýel elektrik bekedi bar. Olaryň önümçilikdäki kuwwat mümkinçiligisebitiň elektrik zerurlyklaryny bökdençsiz kanagatlandyrmak üçin ýeterlik – diýip, «UES Rossiýa» edarasynyň öňki işgäri we energiýa ulgamyndan ekspert anonim şert bilen Sewer.Realii gullugynaaýtdy.
Emma onuň sözlerine görä, ýylylyk elektrik beketleriniň we beýleki elektrik merkezleriniň öndürýän elektrik energiýasynyň bahasy ýadro elektrik beketleriniň we gidroelektrik beketleriniň bahasyndan ep-esli ýokarydyr.
"Kaliningrad oblastynyň öňki esasy ulgamdan kesilmegi ýa-ha ähli Orsýet derejesinde müşderileriň bahalaryny saklamak üçin subsidiýalary paýlamagyň zerurlygyna getirer, ýa-da öndürijilik çykdajylarynyň artmagynyň agramy olaryň egnine düşer. Megerem, çykdajylary býujet ödäp biler. Galyberse-de, elektrik toguna bagly bolan kärhanalary tehniki taýdan kadaly düzgünegetirmegiň operatiw usullaryny ugrukdyrmak we dolandyrmak işlerinde çylşyrymlylygy biraz artdyrar, ýöne munuň özi çözülýän işler" diýip, ol redaksiýa bilen gürrüňdeşlikde aýtdy.
Belarusa näme bolar?
Belarusyň energetika ulgamy Russiýanyň energetika ulgamy bilen sazlaşykda işlemegini dowam etdirdi.
Sewer.Realii gullugy bilen söhbetdeş bolanyň sözlerine görä, iş ýüzünde Belarusda hiç bir düýpli üýtgeme bolmaýar, sebäbi olar soňky ýyllarda Litwadan elektrik energiýasyny almaýar.
– Umumylykda alnanda, islendik uly ulgamyň durnuklylygy has ýokary bolanda, onuň daşarky serişdelere mümkinçiligi giňeýär. Şu nukdaýnazardan, Baltika ýurtlary, Belarus we Orsýet – biziň barymyz biraz ýitirýäris – diýip, ol bilermen hasap edýär.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
Forum