Türkmenistanyň prezidenti Serdar Berdimuhamedow 14-15-nji iýulda goňşy Özbegistana ilkinji döwlet saparyny amala aşyrýar. Bu barada ilkinji bolup, Özbegistanyň prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň metbugat gullugy çarşenbe güni habar berdi.
Türkmenistanyň döwlet habarlar agentligine (TDH) görä, türkmen prezidentiniň nobatdaky daşary ýurt sapary 13-nji iýulda geçirilen hökümet mejlisinde ara alnyp maslahatlaşyldy.
“Saparyň çäklerinde syýasy, söwda-ykdysady we medeni ynsanperwerlik ulgamlarynda ikitarapaplaýyn bähbitli türkmen-özbek hyzmatdaşlygyna degişli meseleleriň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşylar. Şeýle hem taraplar halkara we sebit syýasaty meseleleri boýunça pikir alşarlar” diýip, TDH ýazýar.
Serdar Beridmuhamedow prezident wezipesine girişenden soň, ilki Russiýa, yz ýany, Eýrana resmi saparlary amala aşyrdy. Ol ilkinji döwlet sapary Özbegistana edýär.
Azatlyk Radiosy türkmen prezidentiniň Özbegistan saparynyň mümkin bolan ugurlary, gün tertibi barada Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosynyň Özbek gullugynyň baş redaktory Pahlawon Turgunow bilen telefon arkaly söhbetdeşlik geçirdi.
“Türkmenistanyň prezidentiniň Özbegistana amala aşyrýan döwlet sapary bir gün öňünden, düýn yglan edildi. Adatça, döwlet saparlary, bilşiňiz ýaly, ençeme wagt öňünden meýilleşdirilýär. Saparyň gün tertibi barada özbek tarapy giňişleýin maglumat bermedi” diýip, Turgunow aýtdy.
Türkmen mediasy hem meýilleşdirilen saparyň gün tertibi barada giňişleýin maglumat bermedi.
“Bu ýerde, meniň pikirimçe, saparyň özünden hem mälim bolşy ýaly, geosyýasy jäht gyzykly bolup durýar. Bilşiňiz ýaly, Berdimuhamedow Putiniň Aşgabada eden saparynyň yz ýany, Özbegistana barýar, belki, onuň Putin bilen geçirilen gepleşikler barada prezident Mirziýoýewi habarly etmegine garaşmak mümkin. Saparyň gün tertibinde hususan-da ykdysady meseleleriň bardygyny çaklaýarys” diýip, özbek žurnalisti aýtdy.
Ýarym resmi “Orient” neşirine görä, 2021-nji ýylda iki ýurduň arasyndaky söwda dolanyşygy 902 million dollara barabar boldy. Galyberse-de, türkmen neşiri diňe 2022-nji ýylyň dowamynda Özbegistabda türkmen maýa goýumlarynyň gatanjy bilen 16 kärhananyň açylandygyny, Özbegistanda türkmen maýasynyň gatnaşmagynda jemi 174 kärhananyň hereket edýändigini habar berdi. Neşir Berdimuhamedowyň saparynyň dowamynda türkmen-özbek bilelikdäki kärhanalaryny açmak barada ylalaşmagyň meýilleşdirilýändigini habar berýär.
Özbek žurnalisti hususan-da Ukrainadaky uruş sebäpli häzirki wagtda dünýäde eksport ugurlarynyň üýtgeýändigini gürrüň berip, Özbegistanyň uruşdan ozal hem, ençeme wagt bäri, öz eksport ugurlaryna alternatiwa gözleýändigini gürrüň berdi.
“Kaspi koridory möhüm ähmiýete eýe bolup başlady. Özbegistan Ukrainadaky uruşdan ozal hem, ençeme wagt bäri, öz önümlerini daşary ýurtlara eksport etmegiň alternatiw ugurlaryny gözleýärdi. Türkmenistanyň hem gatnaşýan Trans-Owgan koridorynyň Özbegistanyň önümleriniň hindi, Pakistan portlaryna çykarylýan geçelge bolmagyna garaşylýar. Özbegistan Kaspi portlaryndan peýdalanmak barada şu ýylyň başlarynda Gazagystan bilen ylalaşdy” diýip, žurnalist aýtdy we özbek tarapynyň Hazar geçelgesi babatda Türkmenistan bilen hem ylalaşmagynyň ahmaldygyny sözüne goşdy.
Žurnaliste görä, bu gatnaşyklardan daşary, Özbegistan Türkmenistandan möwsümleýin elektrik energiýasyny satyn alýar we türkmen gazy üçin tranzit döwlet hasaplanýar. Galyberse-de, Özbegistanyň türkmen serhedine golaý sebitde işe girizen bir senagat desgasynyň, synçylara we bilermenlere görä, bölekleýin türkmen gazy bilen üpjün edilmegine garaşylýar.
Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň iň esasy energiýa müşderisi bolan Hytaýa iberýän gazy Özbegistanyň üstünden geçýär.
Pahlawon Turgunowa görä, türkmen prezidentiniň Özbegistana amala aşyrýan saparynyň dowamynda Owganystanyň hem ara alnyp maslahatlaşylmagyna garaşylýar.
Türkmenistan, bilşiňiz ýaly, Owganystan bilen arada iň uzyn serhetleriň birine eýe bolan döwlet hökmünde, “Taliban” bilen oňat gatnaşyklara, däp bolan oňat gatnaşyklara eýe bolan döwlet hökmünde Özbegistan üçin ‘bufer’ roluny hem ýerine ýetirip bilýär. Bu babatda Türkmenistan we Özbegistan ýakyn ýaran döwletler diýmek bolýar” diýip, žurnalist aýtdy.
Ykdysady gatnaşyklardan tapawutlylykda, iki ýurduň arasyndaky syýasy gatnaşyklaryň derejesi, žurnaliste görä, onçakly ýokary däl: her näçe iki ýurduň döwlet ýolbaşçylarynyň özara gatnaşyklary görnüşinden oňat ýaly bolup görünse-de, umuman alnanda döwletara syýasy gatnaşyklaryň derejesi ýokary däl.
“Bilşimiz ýaly, Merkezi Aziýadaky ähli döwletleriň özara gatnaşyklary ýurtlaryň döwlet baştutanlarynyň arasyndaky şahsy gatnaşyklara bagly bolup durýar hasaplanýar. Karimow döwründe türkmen-özbek gatnaşyklary Karimow-Nyýazow gatnaşyklaryna bagly bolup durýardy, biraz soň Berdimuhamedow bilen gatnaşyklara bagly boldy, belli bir derejede gowulandy. Iki döwletiň arasyndaky gatnaşyklar häzir hem ataly-ogul Berdimuhamedow bilen Mirziýoýewiň arasyndaky gatnaşyklara bagly bolup durýar” diýip, žurnalist aýtdy.
Özbegistanyň prezidenti Şawkat Mirziýoýew prezident wezipesine girişenden soň, ilkinji daşary ýurt saparyny Türkmenistana amala aşyrdy. Özbek lideri 29-njy iýunda we 16-njy maýda Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň başlygy, öňki prezident Gurbanguly Berdimuhamedow bilen telefonda gürleşdi. Serdar Berdimuhamedow ýanwar aýynda wise-premýer hökmünde Özbegistana sapar edip, Şawkat Mirziýoýew bilen duşuşdy.
Şeýle-de, özbek lideri 2021-nji ýylyň aprelinde Aşgabada sapar edip, Gurbanguly Berdimuhamedowyň atasy Mälikguly Berdimuhamedowyň ýas sadakasyna gatnaşdy.
“Ýöne Türkmenistan Merkezi Aziýadaky beýleki döwletler bilen deňeşdirilende Özbegistan bilen iň pes gatnaşyklary bolan döwlet hasaplanýar” diýip, Azatlyk Radiosynyň Özbek gullugynyň baş redaktory Pahlawon Turgunow gürrüň berdi.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
