Ýewropa Bileleşigi Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosyna goldaw bermegiň mümkinçiliklerine garaýar. Biraz öň, ABŞ hökümeti demokratiýa tarapdar media serişdeleriniň sem edilmegi bilen bagly aladalara ýol açyp, bu media guramasynyň maliýe üpjünçiligini kesipdi.
Çehiýa Respublikasynyň başlangyçlary bilen 17-nji martda 27 agzaly Bileleşigiň daşary işler ministrleriniň geçiren duşuşygynda Azatlyk Radiosynyň geljegi bilen bagly meselelere garaldy. Prezident Donald Trampyň administrasiýasy geçen hepdäniň ahyrynda media guramasynyň Kongres tarapyndan tassyklanan maliýe üpjünçiligini kesdi.
Bu maslahatlaşmalardan habarly bir diplomatik çeşme Azatlyk Radiosyna beren gürrüňinde Polşa hem-de üç Baltika ýurtlary – Latwiýa, Estonia we Litwa – bilen bilelikde çehleriň bu pikire derhal goldaw beýan edendiklerini aýtdy. Olar Azatlyk Radiosynyň operasiýalarynyň togtadylmagynyň “Ýewropanyň garşydaşlaryna sowgat” boljakdygyny hem-de onuň dargadylmagynyň “dünýädäki demokratik hyjuwlar üçin zyýanly” boljakdygyny aýypdyrlar.
“Ol demokratiýanyň ýol görkezijisi bolup gelýär we örän gymmatlydyr” diýip, ÝB-niň baş diplomaty Kaýa Kallas ýygnakdan soňra žurnalistleri bilen geçiren ýygnagynda aýtdy.
“ABŞ-nyň [Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosynyň] maliýe üpjünçiligini kesýändigini eşitmeklik gynandyrýar. Indi bu ýerde sorag, eýsem, biz öz maliýe serişdelerimiz bilen bir zatlar edip bilerismi, ýa-da ABŞ-nyň yzda galdyrýan boşlugyny dolduryp bilerismi?” diýip, Kallas sözüniň üstüni ýetirdi.
Ol maliýe üpjünçiligi meseleleriniň awtomatik jogabynyň ýokdugyny, ýöne “daşary işler ministrleriniň muny ara alyp maslahatlaşmak hem-de çözgüt tapmak boýunça çynlakaý isleg” bildirendiklerini aýtdy.
Çehiýanyň daşary işler ministri Ýan Lipawski öz ýurdunyň başlangyjy boýunça beýleki käbir ÝB agzalaryndan “belli bir gyzyklanmanyň” bolandygyny özüniň duýandygyny, hem-de “bu mesele bilen içgin gyzyklanmanyň özleri üçin jogapkärçilik bolandygyny” aýtdy.
Lipawskiniň polýak kärdeşi Radek Sikorski hem Sowuk urşy döwürlerinde öz kakasynyň bu radiostansiýany hem-de Amerikanyň sesini diňländigini ýatlap, Azatlyk Radiosyna goldaw beýan etdi.
“Biz öz ýurtlarymyz barada esasy faktlary şeýle öwrenipdik, sebäbi kommunist propaganda berk gözegçilik astyndady” diýip, ol žurnalistlere aýtdy. “Bu institutlar awtokrat ýurtlar üçin häzir hem birmeňzeş işleri etmegi dowam etdirýärler” diýip, ol sözüniň üstüni ýetirdi.
Sikorksi ABŞ media serişdesiniň maliýe üpjünçiligi bilen baglylykda alternatiw ýollary gözlemek boýunça Lipawskiniň ileri süren başlangyjyny hem goldady.
“Biz nämeleri edip boljakdygyna serederis” diýip, ol aýtdy. “Biz häzirki wagtda pikirlenişmek tapgyrynda, ýöne bular missiýalary dowam etdirilmeli gymmatly institutlardyr” diýip, ol sözüniň üstüni ýetirdi.
Tramp 14-nji martda ýedi federal agentligiň, şol sanda Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosyna hem-de beýleki federal media serişdelerine gözegçilik edýän Global Media Agentliginiň işini azaltmak boýunça karara gol çekdi.
Bu kararyň çap edilmeginden birnäçe sagat soňra, ABŞ-nyň Global Media Agentliginden iberilen hat baş edarasy Çehiýa Respublikasynyň Praga şäherinde ýerleşýän Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosynyň Kongres tarapyndan tassyklanan grantynyň ýatyrylandygyny aýtdy.
Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosynyň prezidenti Stiwen Kapus grant ylalaşygyny ýatyrmagyň “Amerikanyň duşmanlary üçin äpet uly sowgat bolandygyny” aýtdy. Şeýle pikirler media hukuklaryna esewan ediji toparlar, demokratiýa tarapdarlary we syýasatçylary tarapyndan hem gozgaldy.
“Tramp administrasiýasynyň Kongres tarapyndan esaslandyrylan hem-de maliýeleşdirilýän we metbugat azatlygynyň hüjüm astynda galýan ýurtlarynda ýüzlerçe million adamy dogry we obýektiw habarlar bilen üpjün edýän edaralary dargatmak ugrunda edýän soňky tagallalary ABŞ-nyň demokratiýa bolan ygrarlylygyna zelel ýetirýär” diýip, ABŞ Senatynyň Daşary gatnaşyklar komitetiniň demokrat agzasy senator Žan Şahin aýtdy.
“Eger-de prezident Tramp öz maksatlaryny amala aşyrsa, Hytaýyň hem-de Kremliň media guramalaryna alternatiw hökmünde ABŞ goldawly garaşsyz media serişdelerine garaşly galýan adamlar hem-de awtoritar režimleriň astynda ýaşaýan adamlar möhüm goldawdan mahrum bolarlar” diýip, ol sözüniň üstüni ýetirdi.
Belarusyň oppozisiýa lideri Swýatlana Tihanowskaýa awtoritar režimleriň Azatlyk Radiosy ýaly habar serişdeleriniň faktlara esaslanýan ters meýilsiz habarlarynyň gymmatyny gaçyrmak ugrunda nädip işleýändiklerini oňat bilýän adamlaryň biridir.
2020-nji ýylyň awgust aýynda geçirilen prezident saýlawlarynda onuň adamsy Sýarheý Tihanowski awtoritar lider Aleksandr Lukaşenka garşydaş dalaşgär hökmünde çykyş etjekdigini mälim etdi. Ol entek kampaniýalara başlamanka tussag edildi we soňra başga-da dört adam bilen bilelikde uzak möhletli türme tussaglygyna höküm edildi.
Swýatlana Tihanowskaýa adamsynyň ornuna dalaş etdi we saýlawlarda özüniň ýeňiş gazanandygyny ileri sürdi, ençeme Günbatar hökümetleri hem munuň şeýle bolandygyny aýdýar. Ýöne saýlaw resmileri Lukaşenkany ýeňiji yglan edip, köpçülikleýin protestleri tutaşdyrdylar, howpsuzlyk güýçleri bu çäreleri güýç bilen basyp ýaytranlarynda bolsa, gandöküşiklik boldy.
“Biziň üçin, diýdimzorlygyň astynda ýaşaýan halkalar üçin, AÝ/AR we Amerikanyň sesi azat dünýäniň, hakykatyň simwoluny öwrülipdi” diýip, öz maşgalasynyň howpsuzlygyndan gorkansoň, ýurdundan gaçyp çykan Tihanowskaýa X postunda ýazdy.
“Azatlygyň žurnalisty Ihar Losik ýaly köp adam olar bilen işländikleri sebäpli türmä düşdi. Birleşen Ştatlar üçin olar, Amerikany has kuwwatlandyryp, has howpsuz edýän ýumşak güýjüň gurallarydyr. Olary ýitirmeklik örän agyr hata bolar” diýip, ol aýtdy.
Azatlyk Radiosynyň Belarus gullugynyň blogçysy we hyzmatçysy Losige bir topar aýyplamalar bilen, şol sanda “jemgyýetçilik tertibini bozýan hereketleri gurnamakda we olara taýýarlyk görmekde”günä bildirilip, 2021-nji ýylyň dekabr aýynda iş kesildi we 15 ýyl möhlet bilen azatlykdan mahrum edildi.
Ol häzirki wagtda Azatlyk Radiosyndaky işi bilen bagly aýyplamalar bilen türme tussaglygyny ýeine ýetirýän dört žurnalistiň – Wladislaw Ýesypenko, Nika Nowak, we Farid Mehralizada – biridir.
Geçen ýyl, rus hökümeti Azatlyk Radiosyny “islenilmeýän gurama” yglan etdi, bu ýarlyk Azatlyga Russiýada iş alyp barmagy iş ýüzünde gadagan edýär we habar serişdesi bilen hyzmatdaşlyk edýän islendik adamy jogapkärçilige çekmäge mümkinçilik berýär.
“Biz ÝB-ni Azatlyk Radiosyny goldamak arkaly media azatlygyna arka çykmaga çagyrýarys” diýip, Ýewropa Parlamentindäki ýewropaçy we sagçy syýasy topar, “Renew Europe” beýanat berdi.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
Forum