Türkmenistanyň Mary welaýatynda adamlar, günsaýyn ýitileşýändigi aýdylýan azyk we maliýe krizisiniň arasynda, gapysyndaky mallaryny, şahsy ulaglaryny we gyzyl şaý-seplerini “deger-degmez” bahadan satmaga başladylar.
“Hökümet [mundan üç hepde ozal turan tupanda] zyýan ýeten jaýlarymyzy dikeltmäge kömek etmeýär. Ýykylan diwarlary, üçekleri öz hasabymyza galdyrmaly bolýarys. Munuň üstesine, häkimiýetler ýardam etmekden geçen, gaz, tok, agyz suw töleglerini hem wagtynda geçirmegimizi talap edýärler. Çagalarymyza çörek, hassalarymyza derman almaga-da pulumyz galmady” diýip, gapysyndaky sygyryny satuwa çykaran ýerli ýaşaýjylaryň biri Azatlygyň Baýramalydaky habarçysyna gürrüň berdi .
Gepiň gerdişine bellesek, Azatlygyň ýerli habarçylarynyň we çeşmeleriniň maglumatlaryndan çen tutulsa, Türkmenistandaky eýýäm ençeme ýyldan bäri dowam edip gelýän ykdysady krizisiň netijeleri Mary welaýatynda has hem ýiti duýulýar.
Günübirin zerur harytlaryň bahalarynyň gymmatlamagy bilen, ýerli ilat bank hasaplaryna geçirilýän zähmet haklaryny, pensiýa we beýleki kömek pullaryny nagtlaşdyryp bilmän kösenýär.
Şol bir wagtda, merkezi we ýerli häkimiýetleriň 27-nji aprelde ýurduň gündogar, şol sanda Mary sebitine gelen adam pidaly harasatyň weýrançylykly netijelerini aradan aýyrmakda, ejir çeken ilata häzirki güne çenli gerekli ýardamy etmeýändigi hem bellenilýär.
Bularyň netijesinde, adamlar eýýäm şahsy emläklerini satuwa çykaryp başladylar. Emma harytlar bazar bahasyndan has arzana satylýar.
“Marynyň mal bazarynda bir göleli sygyr 5 müň 400 manatdan bahalanýar. Pulsuzlykdan kösenýän adamlar iki arada gyssanyp mallaryny deger-degmeze, 4 müň manada hat-da ondan hem arzana satmaga razy bolýarlar” diýip, Azatlygyň ýerli habarçysy gürrüň berdi.
Hojalyklardaky aýal maşgalalar hem zerur azyk harytlaryny satyn alar ýaly, öz şaý-seplerini satuwa çykaryp başlapdyrlar.
Bu aralykda, pulsuzlykdan kösenýän raýatlaryň käbiri gapysyndaky hususy ulagyny hem satmaga synanyşýar. Emma ulaglaryň has arzan bahadan satylmagy bilen birlikde, ýerli resmileriň ulag söwdasyna girizen çäklendirmeleri adamlaryň söwdasyna ‘oňaýsyz’ täsir ýetirýär.
“Ulaglaryny deger-degmeze satýan adamlar, Marynyň ýol gözegçilik gullugynyň welaýat bölümine baranlarynda reňki ak bolmadyk ulaglarynyň atdan ada goýulmajakdygyny we olara guratlyk hatynyň berilmejekdigini bilip galýarlar. Polisiýa işgärleri bu täze düzgüniň 1-nji maýdan güýje girendigini aýdýarlar. Eger-de söwdalaşýan taraplar özara ylalaşyp bilseler, onda ulagyň umumy bahasyndan boýagyň reňki aýrylyp, ol has hem arzana satylýar. Emma bu çäklendirmeler sebäpli köp halatlarda söwda ýatyrylýar” diýip, Azatlygyň ýerli habarçysy geçen hepdäniň aýagynda maglumat berdi.
Habarçy bu hepde eýýäm Maryda reňki ak bolmadyk ulaglaryň atdan ada goýulmagyna girizilen çäklendirmeleriň aradan aýrylana meňzeýändigini aýtdy. Ol geçen hepde çäklendirmeler sebäpli söwdasy başa barmadyk raýatlaryň käbiriniň bu hepde eýýäm ulagy atdan ada geçirmegi başarandyklaryny gürrüň berdi.
Bu çäklendirmeler we olaryň birden aradan aýrylmagynyň sebäpleri barada Marynyň ýol gözegçilik gullugynyň edarasyndan maglumat almak başartmady. Ýöne bellemeli ýeri, bu Aşgabatda dürli reňkdäki awtoulaglary saklap, sürüjilerden ulaglaryny ak reňke boýamak talabynyň gaýtadan güýçlenmeginiň fonunda bolup geçdi.
Azatlygyň habarçylary öňden gelýän ykdysady kynçylyklaryň üstüne pandemiýa çäklendirmeleriniň hem-de energiýa bahalarynyň aşaklamagynyň goşulmagy bilen, soňky aýlarda maliýe kynçylyklarynyň, azyk gytçylygynyň we gymmatçylygynyň has-da ýitileşendigini habar berýärler.
Türkmen hökümeti we mediasy ilatyň ýüzbe-ýüz bolýan meselelerini agzamaýarlar. Muňa derek, hökümet maslahatlarynda, şol sanda 15-nji maýda geçirilen Ministrler kabinetiniň nobatdaky mejlisinde hem “ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň yzygiderli gowulandyrylmagynyň üpjün edilýändigi” bellenildi. Emma, adatça bolşy ýaly, türkmen resmileri bu ugurdaky jikme-jik maglumatlary bermediler.
