ABŞ-ly saýlawçylaryň prezident saýlawynda ses bermegine 100 günden sähel gowrak wagt galanda, ýaşy sebäpli bäsleşige ýarap-ýaramazlyk aladalarynyň arasynda, ABŞ-nyň prezidenti Jo Baýden gaýtadan saýlanmak meýlinden el çekdi we, Demokratik partiýanyň dalaşgäri wezipesine wise-prezident Kamala Harrisiň hödürlenmegini goldaýandygyny aýtdy.
Baýden bu karara hepdeläp, bäsdeşi, respublikan kandidat Donald Tramp bilen çekişmede eden gowuşgynsyz çykyşyndan bäri edilen basyşlar netijesinde geldi.
81 ýaşly syýasatçy 27-nji iýunda geçirilen çekişmede wagtal-wagtal gowşak we aljyraňňy görnüp, beden we akyl ýagdaýy baradaky soraglaryň güýçlenmegine sebäp boldy.
Prezident kandidaturasyny yza çekmeginiň sebäbini aýtmady, ýöne demokratlaryň 19-21-nji awgustda geçiriljek Milli konwensiýasynyň golaýlamagy bilen, “gazanmagy we ýeňmegi” wada beren Harrise derrew partiýanyň dalaşgäri goldawyny bildirdi.
Delawerdäki öýünde COVID-19 näsaglygyňdan bejergi alýan Baýden "Dalaşgärlige hödürlenmegini kabul etmezlik we ähli güýjüni prezidentlik wezipesiniň galan möhletini dowam etdirmäge bermek kararyna gelendigini" aýtdy.
Ol bu hereketleri öz "partiýasynyň we ýurduň iň gowy bähbitlerinden” ugur alyp edýändigini hem sözüne goşdy.
Demokratlaryň köpüsi, şol sanda öňki prezident Bill Klinton Harrisiň Demokratik partiýanyň dalaşgäri bolmagy baradaky teklibi derrew goldady, ýöne onuň saýlaw biletini almak meselesinde kynçylyk çekip-çekmejekdigi entek belli däl.
Demokratik Milli komitetiň başlygy Jeými Harrison, Baýdeniň soňky elli ýyldan gowrak wagt içinde öz partiýasynyň dalaşgäri bolmakdan ýüz öwüren ilkinji ABŞ prezidenti bolmagy bilen, partiýanyň kandidat hödürlemek prosesiniň barşy barada basym düşündiriş berjekdigini aýtdy.
"Bu ýerdäki düýp mesele, her dürli sebäplere görä, ony [Harrisi] iň ýokarky derejeden çetleşdirmek gaty kyn bolar" diýip, Jorj Waşington uniwersitetiniň taryhçysy we syýasy ylymlar professory Mätýu Dallek Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosyna beren interwýusynda aýtdy.
"Ol Baýdeniň goldawyny aldy. Ol kampaniýa infrastrukturasyna we kampaniýa dollaryna elýeterli bolup biler. Ol dört ýyl bäri wise-prezident bolup işleýär. Bu ýerde beýle kän wagt ýok. Meniň pikirimçe, Demokratik partiýa dalaşgärlik bileti üçin iň ýokary derejedäki we ilkinji afroamerikaly aýal wise-prezidenti akýagyz adama çalyşmak gaty kyn bolar” diýip, Dallek sözüniň üstüni ýetirdi.
Meseläniň gyssagly çözülmegi, demokratlaryň aýtmaklaryna görä, saýlawda ýeňilmegiň gaty köp zadyň, şol sanda demokratiýanyň özüniň hem orta goýulmagy bilen derwaýyslaşýar.
Tramp on ýyla golaý dowam eden syýasy karýerasynyň dowamynda Russiýanyň prezidenti Wladimir Putin, Türkiýäniň prezidenti Rejep Taýyp Erdogan we Wengriýanyň premýer-ministri Wiktor Orban ýaly awtoritar liderleri öwüp geldi.
Tramp 2017-2021-nji ýyllar aralygynda, ABŞ prezidenti wezipesinde işlän döwründe NATO-nyň agzybirligini gowşatdy, Ýokary kazyýeti syýasy spektriň sag tarapyna öwrüp, 2020-nji ýyldaky saýlawlaryň netijelerini ýatyrmaga synanyşdy.
Baýden, Pensilwaniýa, Wiskonsin we Miçigan ýaly esasy yraň atyjy ştatlarda çala öňe geçip, 2020-nji ýylda geçirilen saýlawda Trampdan üstün çykdy.
Emma muňa garamazdan, pikir soramalary 78 ýaşyndaky Trampyň Baýdenden, şol sanda käbir möhüm ştatlarda barha kän öňe saýlanýandygyny görkezdi. Bu ilerleme hususan-da respublikan dalaşgär 13-nji iýulda Pensilwaniýa ştatynda geçirilen kampaniýa döwründe edilen kast ediş synanyşygyndan aman galanyndan soň güýçlendi.
"Baýden hakykatdanam şol bir wagtyň özünde iki söweşde söweşdi, olaryň biri Donald Trampa we we Respublikan partiýa garşy bolsa, beýlekisi onuň öz partiýasyna, Demokratlara garşy söweş. Meniň pikirimçe, umumy saýlawlaryň öňüsyrasynda, bu hili ýagdaýda saýlaw kampaniýasyny alyp gitmek gaty kyn "diýip, London uniwersitet kollejiniň syýasy ylymlar boýunça dosenti Tomas Gift Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosyna aýtdy.
Respublikan liderler, Baýden administrasiýasynyň syýasaty sebäpli, haýal etmän Harrisiň üstüne hüjüm etdiler we olaryň käbiri Baýden prezidentlige dalaş etmek üçin ýeterlik derejede gurgun bolmasa, onuň wezipesinden hem çekilmelidigini aýtdy. Analitikler munuň boljak zada meňzemeýändigini aýdýarlar.
"Meniň pikirimçe, Baýdeniň kampaniýaçy hökmünde hakykatdanam gowuşgynsyzdygy barada köp delil bar. Emma onuň ýurdy dolandyrmak, kararlary kabul etmek we habarly kararlara gelmek ukuby babatynda aýdylanda, men bu hili delilleri gördük diýip pikir etmýärin” diýip, Dallek aýtdy.
Demokratik dalaşgär hökmünde saýlansa, 59 ýaşly öňki prokuror, Kaliforniýanyň öňki senatory Harris ýurduň taryhynda saýlaw bileti üçin iň ýokary derejede bolan we esasy partiýanyň adyndan prezidentlige dalaş eden ilkinji garaýagyz aýal bolar.
Harris administrasiýada immigrasiýa, ses bermek hukugy we köpeliş hukuklary ýaly birnäçe möhüm meselä gözegçilik etdi. Şeýle-de, ol özüniň bu wezipede işlän üç ýylynda halkara profilini güýçlendirip, ondan gowrak daşary ýurda syýahat etdi, 150 töweregi lider bilen duşuşdy.
Şeýle-de, Harris geçen aý Şweýsariýada Ukrainanyň parahatçylyk sammitine gatnaşyp, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna wekilçilik etdi.
Demokratik partiýadan dalaşgär bolup biljek beýleki syýasatlaryň arasynda Kaliforniýadan gübernatorlar Gawin Newsom, Miçigandan Gretçen Witmer, Pensilwaniýadan Joş Şapiro we Illinoýs ştatyndan J.B.Pritzker dagy bar.
Forum