"Türkmenistanda syýasy basyş jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlaryna, şol sanda ylym we tehnologiýalar pudagyndaky erkin gözleglere we azat garaýyşlara päsgel berýär" diýip, ýurduň ylmy edaralarynyň işinden habarly bir ýaş hünärmen Azatlyk Radiosynyň habarçysy bilen söhbetdeşlikde aýtdy.
Türkmenistanda bir aý çemesi wagt mundan ozal, 12-nji iýunda Ylymlar güni bellenilip geçildi. Döwlet metbugaty bu sene mynasybetli paýtagt Aşgabatda geçirilen halkara maslahatlar, ylmy bäsleşikler we beýlekiler barada habar berdi.
Resmi habarlarda ýurtda ylym we tehnologiýalar pudagynda gazanylýan ösüşler magtaldy, ykdysadyýet we oba hojalygy ýaly pudaklar boýunça durmuşa geçirilýän ähli maksatnamalarda ylmy çemeleşmelere aýratyn ähmiýet berilýändigi nygtaldy.
Ýöne Azatlyk Radiosynyň habarçylary bilen gürrüňdeş bolýan ylmy jemgyýetçiligiň wekilleri, ähli pudaklarda bolşy ýaly, ylym we tehnologiýalar pudagynda hem ösüş mümkinçilikleriniň syýasata pida edilýändigini aýdýarlar.
Ýerli hünärmenler ylym pudagynyň adam kapitaly bilen bagly meselelere, şeýle-de bu pudakda erkin gözlegleriň alnyp barylmazlygy ýaly nogsanlyklara we ylmy edebiýatlaryň ýetmezçiligi bilen bagly problemalara ünsi çekýärler.
Synçylara görä, Türkmenistanda döwrebap enjamlar bilen ornaşdyrylan ylmy edaralar täze tehnologiýalara erk edip bilýän hünärmenleriň ýetmezçiligi bilen ýüzbe-ýüz bolýar.
"Ýurduň ylmy barlaghanalarynda molekulýar fizikada giňden peýdalanylýan Ýadro-magnetik rezonans spektrometrleri ýaly bir topar häzirki zaman enjamlary bar, ýöne bu enjamlardan netijeli peýdalanyp bilýän hünärmenler ýok" diýip, ýerli hünärmen aýdýar.
Türkmen metbugaty ýurtda hereket edýän ylmy edaralar, olaryň çäginde döredilýän ylmy-barlag merkezleriniň ýerine ýetirýän işleri, ýa-da türkmenistanly ýaşlaryň halkara olimpiadalarda gazanýan altyn, kümüş we bürünç medallary barada wagtal-wagtal habar berýär.
Üç aý ozal, türkmenistanly ýaş alymlar Rumyniýada geçirilen bir halkara matematika olimpiadasynda 17 medala mynasyp bolupdyrlar. Türkmen metbugaty öňki ýyllarda hem talyplaryň we mekdep okuwçylarynyň halkara olimpiadalarda mynasyp bolan köp sanly sylaglary barada habar berýärdi. Ýöne ýaş alymlaryň yhlasy durmuşyň ilerki pursatlarynda dürli päsgelçiliklere sezewar bolýar.
"Welaýat kitaphanalaryň gümmezlerine ösen teleskoplar ornaşdyryldy. Ýöne bu teleskoplar ylymlary ösdürmegiň guraly bolup hyzmat etmäge derek, durmuşa geçirilmedik mümkinçilikleriň, pursatlaryň, sypdyrylan potensialyň nyşanyna öwrülip barýarlar" diýip, ýerli hünärmen aýdýar.
Onuň sözlerine görä, Türkmenistanda ylym we tehnologiýalar pudagynyň adam resursy çäkli bolup, “tutuş ýurt boýunça belli himikleriň, fizikleriň, astrofizikleriň hem-de dürli pudaklarda ussatlaşan belli inženerleriň sany sanagly”
Şeýle-de, ýerli synçylara görä, ýurduň ylmy jemgyýetçiliginiň halkara ylmy-barlag merkezleri bilen päsgelçiliksiz hyzmatdaşlyk etmegine ýol berilmeýär. Ylmy pudagyň tehnologiýa binýady hem şeýle gatnaşyklaryň ýola goýulmagyna mümkinçilik bermeýär.
"Bu ýagdaý halkara ylmy jemgyýetler bilen aragatnaşygyň saklanylmagyna we olar bilen bilelikdäki taslamalara gatnaşylmagyna täsir edýär" diýip, ýerli hünärmen aýdýar.
Ol ýurduň ylmy pudagynda ylmy edebiýatlaryň hem ýetmezçilik edýändigini, ylmy neşirlerde çap edilýän materiallaryň esasan diňe terjimelerden ybarat bolandygyny we bu ýagdaýyň ylmy çemeleşmelere ýerli we milli öwüşgin çaýyp bilmeýändigini ileri sürdi.
"Ylmy ösüşler diňe bir maýa goýumlaryny däl, eýsem, täze pikirlere we innowasiýalara zerur bolan şertleriň döredilmegini hem talap edýär. Ylmy neşirlerde çap edilýän terjimeler, daşary ýurt makalalary, köplenç, Türkmenistanyň aýratyn şertlerini we zerurlyklaryny göz öňünde tutmaýar" diýip, hünärmen aýtdy.
Onuň sözlerine görä, ýurduň ylym we tehnika žurnalynda çap edilýän makalalar esasan ýokary okuw jaýlarynyň ýolbaşçylarynyň görkezmesi esasynda, ýokary okuw jaýlarynyň mugallymlaryna sargyt bilen ýazdyrylýar. Munuň netijesinde, makalalar başdan sowma ýazylýar.
Ylym işgäri ýurtda syýasatyň ylym we tehnologiýalar pudagyna berk gözegçilik edýändigini aýdyp, garaşsyz garaýyşlara eýe bolup, erkin gözlegler esasynda bar bolan meseleleri tankytlamaga synanyşýan adamlaryň jezalandyrylýandygyny aýtdy.
Ýatlasak, Azatlyk Radiosy ýaňy-ýakynda Türkmenistanyň ýokary okuw jaýlarynyň birinde daşary ýurt maýasyny çekmäge gönükdirilip, tejribeli hünärmenler, professorlar we beýlekiler tarapyndan taýýarlanan bir taslamanyň howpsuzlyk gulluklary tarapyndan öňüniň baglanandygyny, tasmanyň awtorlarynyň bolsa, tas dönüklikde aýyplanandygyny habar berdi.
Azatlyk Radiosy ýurduň ylym we tehnologiýalar pudagyndaky meseleler boýunça Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasyndan teswir alyp bilmeýär.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
Forum