Türkmenistanda koronawirus hassalarynyň arasynda ölüm derejesi ýokary bolmagynda galýar. Hökümet resmileriniň arasynda hem keselçilik ýagdaýlary bar bolsa-da, häkimiýetler COVID-19-yň ýurtda ýaýramagyny we onuň netijelerini boýun almaýarlar. Emma resmilerden tapawutlylykda ilatyň aglaba köpçüligine lukmançylyk kömegi elýeterli däl.
Azatlyk Radiosynyň habarçylary her gün onlarça adamyň, şol sanda öz ýakynlarynyň we tanyşlarynyň arasynda COVID-19 keseli sebäpli ölenler barada habar bermegini dowam etdirýärler.
"On günden gowrak wagtyň dowamynda köp adam öldi. Goňşularyň, tanyşlaryň we tanaýanlarymyzyň arasynda köp boldy" - diýip, Azatlygyň Aşgabatdaky habarçysy 9-njy sentýabrda aýtdy.
Onuň sözlerine görä, Türkmenistanyň paýtagtynda we onuň töwereginde Bagtyýarlyk etrabynda, Köşide, Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda we Aşgabatyň Bizmeýin etrabynda häzir koronawirusyň pidalary köp.
Merhumyň garyndaşlary köplenç gaty kyn psihologiki we maliýe ýagdaýyna düşýärler. Jaýlanyş we ýas çäreleri esli çykdajy talap edýär. Üýşmeleňleriň, şol sanda ýas çäreleriniň gadagan edilendigine garamazdan, köpler adatça merhumyň 3-ni, 7-sini we 40-ny bellemek üçin sadaka berýärler.
Türkmenistanda koronawirusdan ölümiň köpelmegi sosial mediada hem ulanyjylaryň arasynda köp ara alnyp gürrüň edilýär. Ulanyjylar maşgalalarynyň we goňşularynyň arasynda ölenleriň bardygyny habar berýärler.
Türkmen ýolbaşçylary henizem ýurtdaky COVID-19 ykrar etmekden gaça durýarlar we Türkmenistanda koronawirus bilen keselleýänler we ölýänler barada media maglumatlaryny kommentirlemeýärler. Şol bir wagtyň özünde koronawirus ýokaşanlaryň arasynda ýokary derejeli resmiler we tanymal adamlar bar.
8-nji sentýabrda Türkmenistanyň daşary işler ministri Reşit Meredowyň koronawirusa ýolugan bolmagynyň ähtimaldygy belli boldy. Azatlygyň anonim çeşmelerine görä, ministr iki hepde öň Ahal welaýatynyň Yzgant obasyndaky täze ýokanç keseller keselhanasyna ýerleşdirilipdir.
Daşary işler ministrliginde Azatlyk bilen telefon arkaly söhbetdeş bolan resmi bu habarlary ret etdi, ýöne ol Meredowyň 20-nji awgustdan soň işde görünmändiginiň we Ministrler Kabinetiniň soňky iki mejlisine gatnaşmandygynyň sebäbini düşündirip bilmedi.
Türkmenistanda koronawirusyň ýaýramagy, ölüm derejesiniň ýokary bolmagy, emma bu ýagdaýda hökümetiň keselçiligi berk inkär etmegi we heläkçilikli ýagdaýy äsgermezligi ilatyň arasynda howsala döredýär. Ene-atalaryň köpüsi çagalaryny mekdebe goýbermekden gorkýarlar.
Bu aralykda, 9-njy sentýabrda Azatlygyň habarçysy bilen söhbetdeş bolan aşgabatly lukmanlar keselleýänleriň sanynyň birneme azalyp başlandygyny bellediler. Şol bir wagtyň özünde, koronawirusyň uzak möhletli netijeleri barha aýdyňlaşýar, garyndaşlaryny we dostlaryny ýitirenleriň psihikasyna agram düşýär, depressiýa düşýänler köpelýär. Köpler, mümkin bolsa, daşary çykmakdan saklanýarlar, aragatnaşykdan gaça durýarlar.
Bu wagt Maryda agyr çäklendirmelere garamazdan, koronawirus ýokary derejede ýaýraýar. Sebitde ähli bazarlar ýapyk, maska dakylmagyna berk gözegçilik edilýär, ulag gatnaşyklary ýatyryldy, şäherleriň içinde we şäherçeleriň arasynda awtobuslar gatnamaýar. Ilat hususy ulaglar we taksiler bilen syýahat etmäge mejbur bolýar.
"Koronawirus keseli iň ýokary derejesine ýetdi. Adamlar ölýär. Häzirki wagtda Sakarçäge etraby birinji ýerde durýar, her gün bu ýerde 10-15 adam wirusdan ölýär" -diýip, Marydaky çeşmeleriň biri gürrüň berdi.
Azatlyk Radiosy Marydaky häkimligiň we ýerli saglygy saklaýyş edaralarynyň wekillerinden resmi düşündiriş alyp bilmedi.
Ýerli çeşmelere görä, Maryda hassalaryň we ölenleriň arasynda mekdep mugallymlary hem bar, şol sanda sanjym edilenler hem keselleýär.
Koronawirusa garşy waksinasiýa ýurtda hökmany hasaplanýar. Öz ilatyny koronawirusa garşy waksinany edip-etmezligi özbaşdak saýlamak hukugyndan mahrum eden az sanly ýurtlaryň biri bolan Türkmenistan bir ýarym ýyl bäri COVID-19-yň ýurtda düýbünden ýokdugyny aýdyp gelýär. Şeýle hem hiç bir statistikany, şol sanda ilatyna waksina etmek baradaky sanlaryny bermeýär.
Häzirki wagtda Marynyň häkimiýetleri koronawirusa garşy göreşiň arasynda ilata bolan talaplaryny hasam güýçlendirýärler. Hususan-da, mekdeplerde goşmaça gözegçilik gurnalýar. Iki mugallymdan we bir polisiýa işgärinden ybarat toparlar mekdep girelgesinde nobatçy bolup, ene-atalaryň mekdebe girmeginiň öňüni alýar. Ene-atalaryň soraglaryna olar munuň keseliň ýaýramagy bilen baglanyşyklydygyny aýdýarlar, ýöne koronawirusy agzamaýarlar.
Marydaky mekdep okuwçylarynyň ene-atalarynyň aýtmagyna görä, waksina edinen ene-atalar hem COVID-19 bilen bagly resminamalaryny we testleriň negatiw netijesini görkezen halatynda-da mekdebe goýberilmeýär. Şol bir wagtyň özünde, ene-atalar çagalaryny garşy almak üçin mekdebiň daşynda dyklyşykda durmaly bolýarlar we sosial aralygy saklamaýarlar. Bu ýagdaýa ýerli häkimiýetler üns bermeýärler.
Maryda okuwçylaryň ene-atalarynyň arasynda öz çagalaryny mekdebe goýbermezlik islegleri hem gitdigiçe köpelýär.
Lukmançylyk maskalaryny "talaba laýyk" dakynmazlyk üçin jerimeler hem sebitde dowam edýär. Maskanyň ýoklugy ýa-da "nädogry" dakynmagy üçin jerime 20-40 manat aralygynda alynýar.
Azatlyk bilen adynyň aýdylmazlygy şerti bilen gürleşen saglyk işgärleri we resmiler, syrkawlaryň we ölýänleriň köplüginde, ýurduň häzir göwrümi hem netijeleri boýunça görlüp-eşidilmedik koronawirus tolkunyny başdan geçirýändigini aýdýarlar.
Mundan başga-da, ýurtdaky ykdysady çökgünlik we maliýe kynçylyklar adamlary gelejege bolan ynamdan gaçyrýar. Çagalaryny azyk, derman we medisina kömegi bilen kadaly üpjün edip bilmeýän maşgalalaryň sany köpelýär.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
