Tähran muzeýiniň arhiwinden syzyp çykan suratlar Eýrandaky Gajarlar dinastiýasynyň ýolbaşçylygyndaky durmuşy ýagtylandyrýar.
Eýranda Gajar şalary döwründe (1789-1925) düşürilen suratlaryň üç müňden gowrak toplumy Internetde peýda boldy.
Näbelli ýerde bir bendiň gurluşygy
Golaýda bu suratlaryň Tähranyň Gülüstan köşgüniň arhiwinden alnandygy tassyklandy.
«Patyşalyk athanasynda» erkekleriň arasyndaky küşt oýny
Suratlar esasan 1800-nji ýyllaryň ahyrynda düşürilipdir. Bular Eýranda alnan ilkinji suratlardyr. Şol zamanda ol resmi taýdan Parslaryň Beýik döwleti diýlip atlandyrylypdy.
Tährandaky Sepahsalar metjidiniň gurluşygy 1800-nji ýyllaryň ahyrynda
Syzyp çykan suratlar Eýranda geň galdyryjy dürli garaýyşlara sebäp boldy. Olar iýun aýynyň başynda, Google Drive-de birnäçe bukjada çap edildi.
Bu adam bogun keselleri üçin bejeriş alýan bolmaly. Şular ýaly bejergä psammoterapiýa diýilýär, ol ilkinji gezek gadymy greklerde ulanylypdyr. Bogun agyrysyndan ejir çekýän syrkawy bokurdagyna çenli gyzgyn çägede gömüp goýýarlar.
Gülüstan köşgüniň arhiwinden alnan käbir suratlar ozal hem çap edilipdir. Mysal üçin, ýokardaky şekile ýalňyşlyk bilen "diriligine gömlen" ogrynyň suraty diýen beýanat berlipdir.
Beýleki suratlar öň hiç haçan çap edilmändi we olarda hiç hili beýanat ýok.
Taryhçy Hamidreza Hosseýini Azatlyk Radiosynyň Eýran gullugyna Gülüstan köşgünde saklanýan suratlary görmegiň halk köpçüligi üçin, örän kyn bolandygyny gürrüň berip: "Hamana, olar muny mümkin boldugyndan, jemgyýetiň gözünden daşrakda saklamaga dyrjaşdylar” diýdi.
Suratlaryň ýaýradylmagy Eýranyň döwlet habar serişdeleriniň ýiti reaksiýasyna sebäp boldy.
Döwlet bilen baglanyşykly internet-habar portaly bu suratlaryň köpçülige açyk hödürlenmegini "Ähli ýurtlarda muzeý hazynalarynyň rugsatsyz çap edilmegi düýp manysy boýunça jenaýat hasaplanýar" diýip ýazgardy.
Demirgazyk Eýranyň Dastjerd şäheriniň golaýynda patyşanyň düşelgesi, 1894-nji ýylyň awgusty.
Fotosuratlar ýeterlik derejede köne, bu günki gün olar jemgyýetçilik baýlygy hasaplanýar. Bu bolsa, awtorlyk hukuklary baradaky kanunyň olara degişli däldigini aňladýar. Ondan daşary-da, Eýran edebiýat we sungat eserlerini goramak baradaky halkara Bern konwensiýasyna henize çenli-de gol çekmedi.
Suratlaryň Internetde ýerleşdirilmegine nämäniň itergi berendigi anyk däl. Ýöne ozal Gülüstan köşgi özüniň köpdürli foto arhiwindäki suratlara girmegi çäklendirýändigi üçin tankyt edildi.
Internete syzyp çykan müňlerçe suratlaryň käbiri jynsy ýa-da aşa erotik ýaly görünýär.
Ýalaňaç tenli suratlar gadagançylyga duçar edilipdir. Olary ýokardaky surat ýaly, bölekleýin örtüpdirler.
Diş lukmany Nasyr ed-din Şanyň dişine seredýär.
Birnäçe surat Gajar dinastiýasynyň wekili Nasyr ed-din Şanyň şekiline degişlidir. Ol Eýrany 1848-nji ýyldan, tä öldürilýänçä, ýagny 1896-njy ýyla çenli dolandyrdy.
Nasyr ed-din Şanyň köşgündäki «karlikler»
Nasyr ed-din Eýran fotosuratynyň "altyn asyry" diýilýän bu sungatyň başlangyjynda, möhüm orun eýeleýär.
Nasyr ed-diniň hanymy Anisodoleniň portreti. Onuň aşa açyklygyna seredilende, suraty, belki-de, şanyň özi düşürendir.
Şa Ýewropanyň köp ýerlerine ençeme syýahat edipdir we fotosurat önümçiligiň güýçli tarapdary bolupdyr. Bu tehnologiýa 1800-nji ýyllaryň ortalarynda, Günbatarda giňden ýaýrapdy.
Eýranyň demirgazyk-günbatarynda ýerleşýän kürt taýpasy Mangurlaryň ýesir alnan serdary
Şanyň özi tejribeli fotosuratçy bolupdyr. Şeýlelikde, ýaňy-ýakynda Internetde peýda bolan suratlaryň birnäçesini düşüren şol hasaplanýar.
Nasyr ed-din Şa
Suratlaryň köpüsi örän aýdyň, olar ajaýyp çuňňur täsirlige eýe. Aýna plastinasy bolan uly formatly kameralara mahsus usulda düşürilipdir. Şol döwürde beýle usul altyn standart bolupdyr.
Käbir suratdaky şekil oňaýsyz görünýär, belki-de, şol döwürde bar bolan tehnikanyň talaby şeýledir, suratyň owadan düşmegi üçin, adamlar uzak wagtlap şol bir şekilde durmaly bolupdyrlar.
Birnäçe surat Eýranyň çäginden daşarda düşürilipdir. Megerem, olar şanyň özi ýa-da onuň fotosuratçylary tarapyndan, daşary ýurt syýahatlarynyň çäginde alnandyr.
Tbilisi 1800-nji ýyllaryň aýaklarynda
Suratda – Tbilisiniň merkezi Kura derýasynyň aňyrsyndan, Mtasminda baýyrlygynyň şekilinde surata düşürilipdir.
Stambul 1800-nji ýyllaryň aýaklarynda
Syzyp çykan suratlar ýaýrandan soň, Gülüstan köşgüniň müdirligi ýakyn geljekde muzeýiň özi suratlary çap etjekdigini aýtdy.