Türkmen toýlarynyň ata-babalardan gelýän özboluşly däp-dessurlary bar. Türkmenler ogul öýermek, gyz çykarmak üçin köplenç uludan toý tutýarlarlar. Ogul öýermek, öýe gelin getirmek türkmenlerde iň uly bagtly pursatlaryň biri hasaplanýar.
Ogul öýermek bilen bagly gyz üçin berilýän galyň hem türkmeniň däp-dessurynda bolup, ol biziň günlerimize çenli dowam edip geldi. Emma aşgabatly 65 ýaşly pensioner Maral daýza soňky döwürde ogul öýermek üçin edilýän harajadyň möçberiniň ýokarlanandygyny, bu ýagdaýyň köp maşgalalar üçin agyr düşýändigini aýtdy.
Maral daýza: Häzirki wagtda ýaşlar üçin döreýän kynçylyklar – biziň türkmenlerimiziň köne däp-dessury bolan - galyň. Şolar ýeňil däl, agyr. Garaz, ortaça aýdaňda, 30 million pul (häzirki manada geçirilse, 6 müň manat), şo 30 sany halat, haly, palas, gyzyl birküç müň dollarlyk. Şoň ýalak...Toý tutjagam bolsaň, pesi 60 million gerek restoranlara, pesi... Gymmady 12 müň dollar, 10 müň dollar. Ýeňil däl bir ogul öýerjek bolsaň.
Azatlyk Radiosy: Jemläp alanyňda, toý tutmak üçin näçeräk harajat etmeli bolýar?
Maral daýza: Toýuň hemme zadyny [birikdirip] jemläp alanyňda, şo, ortaça 250 million dagy gerekdir. Şo ortaçarak 20 müň dollara golaý gerek.
Azatlyk Radiosy: Ortaça maşgala 20 müň dollar möçberindäki serişdäni nireden tapýar?
Maral daýza: Karz alýar, näme etsin?! Dogan-garyndaşdan karz alýarlar. Garaz, onsoň bir oňşan oňşup berýär. 10 müň dollara düzedýärler. 5-6 müň dollara düzedip ýören bar. Her kimiň öz ýagadaýyna görä...
Azatlyk Radiosy: Gudaçylykda oňşulmaýan ýerler bolýarmy?
Maral daýza: Aý, oňşulmaýan ýeri bolsa gaýdyberýärler. Hawa, öz ýagdaýyňa seretmeli-dä. Näme etjek?! Ol baýlar üçin, ol 50 müň dollar hem bolanda bildirýän ýeri ýok onuň. Onsoň garamaýaga kyn-da!
Azatlyk Radiosy: Öňki ýyllar bilen deňeşdirilende, galyňyň möçberi azalýarmy ýa artýarmy?
Maral daýza: Şol-ha galyp-ha gidenok şol. Kä ýerde ösýär, kä ýerde gowuşýar. Öz maşgala durmuşyňa bagly-da. Özüň ýalyrak ýere barsaň, oňşulýar, ol baýlaryň gapysyny açsaň, olar agzyny açyp, gözüni ýumup otyr. Hawa, ösýä diýsegem bolýar, ýalňyşamzok, ösýä diýsegem. Edil galyp-ha gidenok şol.
Azatlyk Radiosy: Toý üçin zerur bolan egin-eşigi kireýne almak meselesi nähili?
Maral daýza: Ozalky 40 günlük alynýan kürteler indi 20 güne getirildi. Ýöne öňki 40 günlük alynýan kürteleriň bahasyny 20 güne uraýdylar. Oňam üýtgeýän zady ýok. Şo prokatlarymyz gaty gymmat biziň. Hiç kime peýdasy ýok, diňe prokatçylar gönenýär.
Azatlyk Radiosy: Kürteden başga nämeler kireýne berilýär?
Maral daýza: Şaý-sep, kürte – bile... bile berýärler. Ýöne şonda-da arzan däl-dä şol. Müň dollar-da ýokarsyny aljak bolsaň.
Azatlyk Radiosy: Bagşylar nähili hyzmat edýärler, olaryň hyzmaty üçin tölegler nähili?
Maral daýza: Aý, toý-bagşylaram öz tanşyňa, pul-ýagdaýyňa görä. Kim tutup ýör 3-4 müň dollarlyk bagşyny, kim tutup ýör 300-500 dollarlyk bagşyny. Şoň ýaly. Şol iki aralyklar-da.
Azatlyk Radiosy: Häzir gyz maşgalalar durmuş guranlarynda duýga köp üns berýärlermi ýa galyňa?
Maral daýza: Ikisem bar şolaň. Pula gyzyp ýörenlerem bar, galyňa, pula gyzýanam bar, “Aý, ýok, ýeri bolsa bolýar” diýip, özi bir mazalyja ýer bolsa, oglan gowja bolsa, onsoň baraýýanlaram bar. Şoň ýaly, ikisem bar şonuň.
Azatlyk Radiosy: Toýdan soň bergini üzmek meselesinde ýaşlar kynçylyk çekýärmi?
Maral daýza: Wiý, dagy näme?! Hawa [cekýärler], bir öý tutjak bolsaň, gelin edinjek bolsaň, kynçylyk-da näme, biziň ortaça aýlyklarymyzam hem, bar, iň gymmat diýenimiz, bar, 500 dollar alsynlar, hamana... Oň bilen sen iýjekmi, toý tutjakmy, gelin edinjekmi? Garaz, ýeňil-hä däl.
Azatlyk Radiosy: Üç-dört ogly bolan orta gurply maşgalalar ogullaryny nädip öýli-işikli edýärler?
Maral daýza: Kim alyp gaçýany bar, söýşüp ýeňilräk etdirýäni bar, olaňkyň hem Allatagala öz ugruny tapýar. Bolýar bir zady...Ynha, goňşymyz edindi, 20 million, gyzylam bir agyr däl, hiç zady hem agyr däl, söýüşdi ogly. Gapyda-da toý tutdular. Restoran hem tutmady, boldy. Gelnalyjy geldi, toý gutardy.
Ogul öýermek bilen bagly gyz üçin berilýän galyň hem türkmeniň däp-dessurynda bolup, ol biziň günlerimize çenli dowam edip geldi. Emma aşgabatly 65 ýaşly pensioner Maral daýza soňky döwürde ogul öýermek üçin edilýän harajadyň möçberiniň ýokarlanandygyny, bu ýagdaýyň köp maşgalalar üçin agyr düşýändigini aýtdy.
Maral daýza: Häzirki wagtda ýaşlar üçin döreýän kynçylyklar – biziň türkmenlerimiziň köne däp-dessury bolan - galyň. Şolar ýeňil däl, agyr. Garaz, ortaça aýdaňda, 30 million pul (häzirki manada geçirilse, 6 müň manat), şo 30 sany halat, haly, palas, gyzyl birküç müň dollarlyk. Şoň ýalak...Toý tutjagam bolsaň, pesi 60 million gerek restoranlara, pesi... Gymmady 12 müň dollar, 10 müň dollar. Ýeňil däl bir ogul öýerjek bolsaň.
Azatlyk Radiosy: Jemläp alanyňda, toý tutmak üçin näçeräk harajat etmeli bolýar?
Maral daýza: Toýuň hemme zadyny [birikdirip] jemläp alanyňda, şo, ortaça 250 million dagy gerekdir. Şo ortaçarak 20 müň dollara golaý gerek.
Azatlyk Radiosy: Ortaça maşgala 20 müň dollar möçberindäki serişdäni nireden tapýar?
Maral daýza: Karz alýar, näme etsin?! Dogan-garyndaşdan karz alýarlar. Garaz, onsoň bir oňşan oňşup berýär. 10 müň dollara düzedýärler. 5-6 müň dollara düzedip ýören bar. Her kimiň öz ýagadaýyna görä...
Azatlyk Radiosy: Gudaçylykda oňşulmaýan ýerler bolýarmy?
Maral daýza: Aý, oňşulmaýan ýeri bolsa gaýdyberýärler. Hawa, öz ýagdaýyňa seretmeli-dä. Näme etjek?! Ol baýlar üçin, ol 50 müň dollar hem bolanda bildirýän ýeri ýok onuň. Onsoň garamaýaga kyn-da!
Azatlyk Radiosy: Öňki ýyllar bilen deňeşdirilende, galyňyň möçberi azalýarmy ýa artýarmy?
Maral daýza: Şol-ha galyp-ha gidenok şol. Kä ýerde ösýär, kä ýerde gowuşýar. Öz maşgala durmuşyňa bagly-da. Özüň ýalyrak ýere barsaň, oňşulýar, ol baýlaryň gapysyny açsaň, olar agzyny açyp, gözüni ýumup otyr. Hawa, ösýä diýsegem bolýar, ýalňyşamzok, ösýä diýsegem. Edil galyp-ha gidenok şol.
Azatlyk Radiosy: Toý üçin zerur bolan egin-eşigi kireýne almak meselesi nähili?
Maral daýza: Ozalky 40 günlük alynýan kürteler indi 20 güne getirildi. Ýöne öňki 40 günlük alynýan kürteleriň bahasyny 20 güne uraýdylar. Oňam üýtgeýän zady ýok. Şo prokatlarymyz gaty gymmat biziň. Hiç kime peýdasy ýok, diňe prokatçylar gönenýär.
Azatlyk Radiosy: Kürteden başga nämeler kireýne berilýär?
Maral daýza: Şaý-sep, kürte – bile... bile berýärler. Ýöne şonda-da arzan däl-dä şol. Müň dollar-da ýokarsyny aljak bolsaň.
Azatlyk Radiosy: Bagşylar nähili hyzmat edýärler, olaryň hyzmaty üçin tölegler nähili?
Maral daýza: Aý, toý-bagşylaram öz tanşyňa, pul-ýagdaýyňa görä. Kim tutup ýör 3-4 müň dollarlyk bagşyny, kim tutup ýör 300-500 dollarlyk bagşyny. Şoň ýaly. Şol iki aralyklar-da.
Azatlyk Radiosy: Häzir gyz maşgalalar durmuş guranlarynda duýga köp üns berýärlermi ýa galyňa?
Maral daýza: Ikisem bar şolaň. Pula gyzyp ýörenlerem bar, galyňa, pula gyzýanam bar, “Aý, ýok, ýeri bolsa bolýar” diýip, özi bir mazalyja ýer bolsa, oglan gowja bolsa, onsoň baraýýanlaram bar. Şoň ýaly, ikisem bar şonuň.
Azatlyk Radiosy: Toýdan soň bergini üzmek meselesinde ýaşlar kynçylyk çekýärmi?
Maral daýza: Wiý, dagy näme?! Hawa [cekýärler], bir öý tutjak bolsaň, gelin edinjek bolsaň, kynçylyk-da näme, biziň ortaça aýlyklarymyzam hem, bar, iň gymmat diýenimiz, bar, 500 dollar alsynlar, hamana... Oň bilen sen iýjekmi, toý tutjakmy, gelin edinjekmi? Garaz, ýeňil-hä däl.
Azatlyk Radiosy: Üç-dört ogly bolan orta gurply maşgalalar ogullaryny nädip öýli-işikli edýärler?
Maral daýza: Kim alyp gaçýany bar, söýşüp ýeňilräk etdirýäni bar, olaňkyň hem Allatagala öz ugruny tapýar. Bolýar bir zady...Ynha, goňşymyz edindi, 20 million, gyzylam bir agyr däl, hiç zady hem agyr däl, söýüşdi ogly. Gapyda-da toý tutdular. Restoran hem tutmady, boldy. Gelnalyjy geldi, toý gutardy.