Aşgabat we Yslamabat energiýa boýunça işleşmekçi

Pakistanyň premýer-ministri Yusuf Raza Gilani (sagda) we Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Yslamabatda, 14-nji noýabr.

Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow duşenbe güni resmi sapar bilen Pakistana bardy. Bu sapar Berdimuhamedowyň häkimiýet başyna geçeli bäri Pakistana edýän ilkinji saparydyr.

Ýokary derejeli gepleşikleriň dowamynda ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň ýagdaýyna, şeýle-de terrorizme, neşe serişdeleriniň we ýaraglaryň bikanun söwdasyna, bikanun migrasiýa we beýleki jenaýatçylyklara garşy göreş boýunça hyzmatdaşlyk meselesine garaldy diýlip, habar berilýär.

Duşenbe güni Yslamabatda iki ýurduň liderleri metbugat konferensiýasyny geçirdiler. Onuň dowamynda prezident Berdimuhamedow çykyş edip, Türkmenistanyň halkara arenasynda ýöredýän syýasatyny Pakistanyň goldaýandygy üçin özüniň minnetdarlygyny aýtdy.

Pakistanyň prezidenti Asif Ali Zardari türkmen delegasiýasynyň saparyna ençeme wagtdan bäri garaşylandygyny we Türkmenistanyň we Pakistanyň mydama-da dost we dogan ýurtlar bolup galjakdygyny belledi.

TOPH

Duşuşygyň dowamynda ençeme döwletara ylalaşyklara hem gol goýuldy. Taraplar iki ýurduň arasynda howa gatnawlaryny ýola goýmak barada hem ylalaşdylar. Bu bolsa regiondaky söwda geçelgesini giňelder diýlip garaşylýar.

Şeýle hem iki ýurduň liderleri energiýa proýektleri boýunça işleşmek barada ylalaşyga geldiler. Yslamabat Türkmenistan-Owganystan-Pakistan-Hindistan (TOPH) gazgeçiriji proýektine köpden bäri gyzyklanma bildirip gelýärdi.

Ykdysady ylymlary boýunça pakistanly eskpert Akmal Hussain planlaşdyrylýan TOPH proýekti barada Azatlyk Radiosyna şeýle diýdi:

—Häzir Pakistanyň hem syýasy, hem ykdysady ugurda esasy üç sany problemasy bar. Bular yzagaýdyşlyk, işsizlik we garyplykdyr. Bu kynçylyklary ýeňip geçmek üçin, Pakistana aýgytlaýjy ädimler bilen öňe gitmek gerek. Eger-de Pakistan sermaýa ýatyryp, täze fabriklary gursa, olary gaz bilen üpjün etmek gerek bolar. Pakistanda häzir energiýa taýdan üpjünçilik kemter. Türkmenistandan çekiljek gazgeçiriji Pakistan üçin juda möhüm. Türkmenistanyň prezidentiniň Pakistana sapary uly ähmiýete eýe.

Uzynlygy 1,680 kilometr boljak TOPH proýekti Türkmenistanyň Döwletabat gaz ýataklaryndan başlanyp, türkmen gazyny Owganystanyň üsti bilen Pakistana we ondan soňra-da Hindistana akdyrar. Proýektiň deslapky taslamasyna görä, bu gazgeçirijiden her ýyl 27 milliard kubometr töweregi gaz akdyrylar. Gaz turbadan doly güýjünde akyp başlansoň, onuň ýarpysynyň Pakistana we galanynyň-da Hindistana akdyrylmagyna garaşylýar.

Proýekt barada 1990-njy ýyllardan bäri gürrüň edilip gelinse-de, bu häzire çenli amala aşman gelýär. Emma, “Reuters” habar agentliginiň maglumatyna görä, ýakynda geçirilen halkara inwestisiýa forumynda Türkmenistanyň nebit we gaz ministri Baýramgeldi Nedirow çykyş edip, bu proýektiň amala aşjakdygyna hiç hili şübhäniň bolup bilmejekdigini aýdypdyr.

Özara gatnaşyklar

Türkmenistan bilen Pakistanyň arasyndaky ykdysady, söwda, ylym-bilim we gumanitar ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy ösdürmek maksady bilen Türkmenistan-Pakistan hökümetara bilelikdäki komissiýa hem döredilipdi.

Ýeri gelende bellenilip geçilse, Pakistanda ençeme müň etniki türkmen ýaşaýar. BMG-niň we Pakistanyň öz çaklamalaryna görä, ýurtda 60,000 töweregi etniki türkmen bar.

Pakistanyň Peşewar şäherinde ýaşaýan etniki türkmen Hajy Abdyl Nagymyň Azatlyk Radiosyna aýtmagyna görä, Pakistandaky türkmenleriň ýagdaýy juda kyn. Hajy Abdyl Nagym Pakistandaky türkmenleriň girdeji çeşmesiniň diňe haly dokap satmakdan ybaratdygyny aýdýar. Mundan gelýän girdeji bolsa gün-güzerany aýlamaga kä ýetse, käte ýetenok diýip, ol aýdýar.

Pakistan 1991-nji ýylyň dekabrynda Türkmenistany garaşsyz ýurt hökmünde ykrar eden ilkinji döwletleriň biri bolupdy. Aşgabat bilen Yslamabadyň arasyndaky resmi diplomatik gatnaşyklar 1992-nji ýylyň 10-njy maýynda başlandy. Şeýle-de 2001-nji ýylda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 10 ýyllygy mynasybetli Pakistanda ýörite poçta markasy hem çap edilipdi.