2012-nji ýylyň Türkmenistan üçin sosial taýdan ösüşli ýyl bolmagyna garaşylýar. Bu barada Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow 11-nji noýabrda geçiren hökümet maslahatynda aýtdy. Şol maslahatda hökümetiň agzalary ýurduň geljekki ýyl üçin ösüş programmasyna seretdiler.
Ýakyn günlerde Türkmenistanyň 2012-nji ýyl boýunça ösüş programmasyna garaldy we geljekki ýylyň Türkmenistan üçin sosial taýdan ösüşli ýyl boljagy resmi derejede yglan edildi. Resmi maglumatlara görä, döwlet býujetinde göz öňünde tutulan serişdeler sosial meseleleri netijeli çözmek üçin sarp ediler. Şeýle hem hökümetiň Durnuklaşdyryş fondundan serişde goýberiler.
Täze ýylda ýurduň sosial pudagy üçin döwlet býujetinden serişdeleriň 76 prosentden gowragy esasan ýokary oňaýlykly ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygyna we syýahatçylyk pudagyna sarp ediler. Bu barada Türkmenistanyň prezidenti Berdimuhamedow 11-nji noýabrdaky hökümet maslahatynda aýtdy.
Şeýle-de, prezidentiň bellemegine görä, ýurduň sosial taýdan ösüş programmasynyň çäginde senagat obýektlerini gurmakda hususy kärhanalara ýardam bermek meselesi hem göz öňünde tutulýar.
Ilat köpçüliginiň ýaşaýyş şertleri
Jaý gurluşygy we ilatyň jaý bilen üpjünçiligi Türkmenistanda ilat köpçüligini aladalandyrýan esasy meseleleriň biri bolup durýar. Emma häkimiýetleriň esasan ýokary oňaýlykly gymmatbaha jaýlary we administratiw binalaryny gurmaklyga gönükdirilýän gurluşyk syýasaty ilat köpçüliginiň ýaşaýyş şertlerini şu çaka çenli gowulandyryp bilmän gelýär.
Paýtagtyň ýaşaýjysy, oý-hojalykçy Zeýnep Azatlyk Radiosyna bu barada şeýle diýdi:
—Birnäçe jaýlar gurulýar, olar kömelek ýaly ösýärler, emma adamlar jaý bilen üpjün edilmeýär. Berilýän jaýlar döwlet edaralarynyň, ýagny Baş prokuraturanyň, şäher polisiýasynyň, häkimligiň işgärlerine berilýär. Ol jaýlaryň içinde boş durýanlary hem bar. Obalarda bolsa ol ýagdaý hem ýok. Kommunal üpjünçilik hem hemme jaýlarda deň däl. Şäheriň ortalarynda duran jaýlarda biraz gowurak, Parahat mikroraýonynda bolsa ýylydyjy sistema düýbünden işlemeýär.
Zeýnep Türkmenistanda we hatda paýtagtyň özünde ýyly jaý we kadaly suw upjünçiligi ýaly esasy hojalyk şertleriniň ilatyň uly bölegi üçin elýeterli däldigini belledi.
Türkmenistanyň 2012-nji ýyl boýunça oktýabr aýynyň başynda tassyklanan döwlet býujetine görä, täze ýylda ýurduň sosial pudagynyň ösüşine býujetde görkezilen serişdeleriň 76,7 prosenti sarp ediler. 2012-nji ýylda döwlet býujetiniň girdeji bölegi 74 milliard 908 million manat, çykdajy bölegi bolsa 76 milliard 398 million manat möçberde görkezilýär.
Resmi maglumatlara görä, täze ýylyň býujeti ýurduň ykdysady ösüşiniň we inwestision aktiwliginiň hasabyna 2011-nji ýylkysyndan artykmaç bolar. Nebit-gaz, himiýa, elektroenergiýa we gurluşyk pudaklaryndan gelýän girdejiler býujetiň esasy bölegini düzýär.
Sosial kynçylyklaryň sebäbi
Emma, käbir synçylaryň pikirine görä, Türkmenistandaky sosial kynçylyklaryň esasy sebäbi ýurduň ykdysady ukybyna däl-de, döwlet pulunyň sarp edilişiniň usullaryna bagly.
Azatlyk Radiosy bilen söhbetdeş bolan aşgabatly pensioner 70 ýaşly Batyr aga döwlet pulunyň aglaba böleginiň halkyň esasy zerurlyklaryna däl-de, hakimiýetleriň öz ideologiýasyny şöhratlandyrmak maksadyna sarp edilýänligine ünsi çekýär:
—Döwlet ýolbaşçylarynyň göwnüni hoş etmäge gönükdirilýän ideologiýa ýörelgelerinden ýönekeý halka gelýän bähbit ýok. Tersine, ýaşaýyş, durmuş şertleriniň gymmatlamagy, öýsüz-öwzarsyzlaryň sanynyň artmagy dowam edýär. Köpçagaly maşgalalar jaýsyz kösenýärler. Emma ýolbaşçylaryň göwnüni hoş etmäge niýetlenýän ideologiýa ýörelgelerinden el çekilip, halkyň hal-ýagdaýyny gowulandyrmak üçin hakyky alada edilse ýerine düşerdi.
Synçylar Türkmenistanda korrupsiýanyň giňden ýaýramagynyň hem döwlet serişdeleriniň ilatyň bähbitlerine laýyk sarp edilmegine päsgelçilik döredýänligini belleýärler. Hususan-da, dünýäniň dürli ýurtlaryndaky korrupsiýanyň derejesine syn edýän “Global Witness” guramasy Türkmenistanyň energiýa söwdasyndan alýan girdejileriniň 75 prosentiniň döwlet býujetinden sowa geçýänligini habar berýär.
Emma ýurtdaky problemalar we raýatlaryň ýüzbe-ýüz bolýan sosial kynçylyklary türkmen metbugatynda agzalmaýar. Milli habar serişdeleri ýurduň sosial-ykdysady taýdan gitdigiçe ösýänligini yzygiderli nygtamak bilen çäklenýärler.