Ynsanyň dünýä inen gününden başlap bedeniniň sagdyn ösmegi üçin ene süýdüniň zerurlygyna, onuň oýnaýan rolunyň bahasyna ýetip bolmajak gymmatlykdygyna adamlar ir döwürler hem göz ýetiripdirler.
Ata-babalarymyzyň, ene-mamalarymyzyň sözlerinden çen tutsaň, ene süýdünden ýeterlik iýmitlenen çagalaryň ösüşleri, beden sagdynlygy, paýhas kämilligi ene süýdüni emmedik çagalardan görnetin tapawutlanýar.
Soňky 20-30 ýylyň dowamynda ekerançylyga doly ornaşdyrylan himiki dökünleriň gök we bakja önümleriniň üsti bilen adam bedenine siňmeginiň netijesinde, adamlaryň saglygy barha gowşaýar.
Nerw, aşgazan we garyn-içege keselleriniň, gan basyşynyň ýokarlanmagy ýaly keselleriň köpelmegi bilen, göwreli zenanlarda çaga düşmegi, beden taýdan gowşak çagalaryň dünýä inmegi ýaly hadysalar köpelýär.
Sagdyn dünýä indi diýlip hasaplanýan çagalaryň hem aglaba böleginde beýni gan basyşynyň ýokarlanmagynyň faktlary ýüz berýär. Ene süýdünden geregiçe iýmitlenip bilmeýän çagalar ýokanç keseller bilen çalt keselleýärler.
Türkmenistanda poliomielit, gyzamyk, gökbogma ýaly ýokanç keselleriň garşysyna çagalara edilýän sanjymlar bolsa lukmanlaryň berk gözegçiliginde bolup, bu gowy netijeleri berýär.
Çagalaryň sagdyn bedenli, aňly-düşünjeli bolmaklary üçin olaryň dünýä inen sagadyndan ene süýdüniň ýeterlik bolmagy möhüm hasaplanýar. Munuň üçin bolsa ýaş eneleriň özleriniň sagdyn bolmagy, sosial taýdan goragly bolmagy, göwrelilik döwrüni asuda geçirmekleri, gowy iýmitlenmekleri, gaýgy-aladadan daşda bolmaklary zerur bolup durýar.
Çagalar üçin medisina hyzmatlary ýeterlik, emma sosial goraglylygyň pesligi sebäpli, çagany iýmitlendirmek üçin käbir enelerde ene süýdüniň ýetmezçilik edýänligi bilen bagly wakalar hem ýüze çykýar.
Gury süýtler
Eneleriň aglabasy ýöriteleşdirilen çaga iýmitlerini, gury süýtleri ulanmaly bolýarlar. Ylmy taýdan kämilleşdirilen çaga iýmitleri ýokumly bolsa-da, ylmy garaýyşlara görä, olar ene süýdüniň ornuny tutup bilmeýärler. Şeýle-de bolsa, islesek-islemesek, bu iýmitlere zerurlyk hem ýüze çykyp dur.
Süýdi çagasy üçin ýeterlik bolmaýan eneler bu iýmitleri satyn almaga mejbur bolýarlar. Şeýle ýagdaýda bu iýmitleriň bahalarynyň gymmat bolmagy sosial taýdan goragsyz eneleriň olary satyn almagynda kynçylyk döredýär.
Soňky ýyllarda ýurtda dörän işsizlik, neşekeşlik, ýeter-ýetmezçilik, ýaşaýyş jaý meseleleriniň kynçylyklary enelerde ene süýdüniň ýeterlik bolmazlygyna ep-esli derejede täsirini ýetirýär.
Döwlet tarapyndan çaga kömek pullarynyň ujypsyz bolmagy eneleriň sosial taýdan goragsyz bolmagyna getirýär. Üç ýaşaýança berilýän 86 manat 51 teňňe çaga puly 6 aýlyk bala üçin 15 manat 60 teňňä durýan 350 gramlyk 1 gap çaga iýmitiniň diňe 6 gabyny almaga ýetýär, bir gap çaga iýmitini körpeje 3 günde sarp edýär. Şeýle ýagdaýda çagalara berilýän çaga kömek puly körpelere iýmitini diňe ýarym aý almaga ýetýär.
Çagalaryň sagdyn hem kämil ösmekleri üçin olaryň ene süýdünden ganmaklary zerur hasaplanýar. Eneleriň sosial taýdan goragy artdyrylsa, olaryň iş meselesi, jaý meselesi döwlet tarapyndan oňyn çözülip, eneler gaýgy-aladasyz ýaşasalar, dünýä inen çagalar ene süýdüniň ýetmezçiligini bilerlermi?.
Çaga posobiýalarynyň çagalar 10-12 ýaşa ýetýänçä tölenmegine ýaş eneler umyt bildirýärler.
Soltan Açylowa Azatlyk Radiosynyň Aşgabatdaky habarçysy.
Soňky 20-30 ýylyň dowamynda ekerançylyga doly ornaşdyrylan himiki dökünleriň gök we bakja önümleriniň üsti bilen adam bedenine siňmeginiň netijesinde, adamlaryň saglygy barha gowşaýar.
Nerw, aşgazan we garyn-içege keselleriniň, gan basyşynyň ýokarlanmagy ýaly keselleriň köpelmegi bilen, göwreli zenanlarda çaga düşmegi, beden taýdan gowşak çagalaryň dünýä inmegi ýaly hadysalar köpelýär.
Sagdyn dünýä indi diýlip hasaplanýan çagalaryň hem aglaba böleginde beýni gan basyşynyň ýokarlanmagynyň faktlary ýüz berýär. Ene süýdünden geregiçe iýmitlenip bilmeýän çagalar ýokanç keseller bilen çalt keselleýärler.
Türkmenistanda poliomielit, gyzamyk, gökbogma ýaly ýokanç keselleriň garşysyna çagalara edilýän sanjymlar bolsa lukmanlaryň berk gözegçiliginde bolup, bu gowy netijeleri berýär.
Çagalaryň sagdyn bedenli, aňly-düşünjeli bolmaklary üçin olaryň dünýä inen sagadyndan ene süýdüniň ýeterlik bolmagy möhüm hasaplanýar. Munuň üçin bolsa ýaş eneleriň özleriniň sagdyn bolmagy, sosial taýdan goragly bolmagy, göwrelilik döwrüni asuda geçirmekleri, gowy iýmitlenmekleri, gaýgy-aladadan daşda bolmaklary zerur bolup durýar.
Çagalar üçin medisina hyzmatlary ýeterlik, emma sosial goraglylygyň pesligi sebäpli, çagany iýmitlendirmek üçin käbir enelerde ene süýdüniň ýetmezçilik edýänligi bilen bagly wakalar hem ýüze çykýar.
Gury süýtler
Eneleriň aglabasy ýöriteleşdirilen çaga iýmitlerini, gury süýtleri ulanmaly bolýarlar. Ylmy taýdan kämilleşdirilen çaga iýmitleri ýokumly bolsa-da, ylmy garaýyşlara görä, olar ene süýdüniň ornuny tutup bilmeýärler. Şeýle-de bolsa, islesek-islemesek, bu iýmitlere zerurlyk hem ýüze çykyp dur.
Süýdi çagasy üçin ýeterlik bolmaýan eneler bu iýmitleri satyn almaga mejbur bolýarlar. Şeýle ýagdaýda bu iýmitleriň bahalarynyň gymmat bolmagy sosial taýdan goragsyz eneleriň olary satyn almagynda kynçylyk döredýär.
Soňky ýyllarda ýurtda dörän işsizlik, neşekeşlik, ýeter-ýetmezçilik, ýaşaýyş jaý meseleleriniň kynçylyklary enelerde ene süýdüniň ýeterlik bolmazlygyna ep-esli derejede täsirini ýetirýär.
Döwlet tarapyndan çaga kömek pullarynyň ujypsyz bolmagy eneleriň sosial taýdan goragsyz bolmagyna getirýär. Üç ýaşaýança berilýän 86 manat 51 teňňe çaga puly 6 aýlyk bala üçin 15 manat 60 teňňä durýan 350 gramlyk 1 gap çaga iýmitiniň diňe 6 gabyny almaga ýetýär, bir gap çaga iýmitini körpeje 3 günde sarp edýär. Şeýle ýagdaýda çagalara berilýän çaga kömek puly körpelere iýmitini diňe ýarym aý almaga ýetýär.
Çagalaryň sagdyn hem kämil ösmekleri üçin olaryň ene süýdünden ganmaklary zerur hasaplanýar. Eneleriň sosial taýdan goragy artdyrylsa, olaryň iş meselesi, jaý meselesi döwlet tarapyndan oňyn çözülip, eneler gaýgy-aladasyz ýaşasalar, dünýä inen çagalar ene süýdüniň ýetmezçiligini bilerlermi?.
Çaga posobiýalarynyň çagalar 10-12 ýaşa ýetýänçä tölenmegine ýaş eneler umyt bildirýärler.
Soltan Açylowa Azatlyk Radiosynyň Aşgabatdaky habarçysy.