Türkmenistanda pandemiýa adalarynyň arasynda bazarlaryň, hususy dükanlaryň hem gapylary möhürlenenden soň, häkimiýetler tarapyndan hiç hili goldawyň berilmeýändigini aýdýan hususy söwdagärler uly zyýana galýandyklary sebäpli, telekeçilik işlerini doly togtatmak kararyna gelendiklerini belleýärler. Şol bir wagtda, ýerli salgyt gulluklary telekeçileriň arzalaryny kabul etmän, “islendik ýagdaýda” salgyt tölemeli boljakdyklaryny, bolmasa-da işleriniň suda geçiriljekdigini duýdurýarlar.
Ýatlatsak, ýurtda COVID-19 bilen bagly ýeke ýagdaýy hem resmi taýdan hasaba almadyk türkmen häkimiýetleri, koronawirusyň delta ştammyna ýolugýanlaryň we ondan heläk bolýanlaryň köpelmegi bilen, ozal gowşadylan karantin çäklendirmeleriniň ençemesini gaýtadan güýje girizipdi. Onuň çäginde sebitleriň arasyndaky hereket ýene çäklendirildi, dükanlaryň we bazarlaryň ençemesi ýapyldy.
“Sentýabrda Lebap welaýat häkimliginde söwda toplumyna gözegçilik edýän bir resmi hususy telekeçiler bilen duşuşyp, söwda nokatlarynyň 1-nji oktýabrda gaýtadan açyljakdygyny aýdyp, arkaýynlaşdyrypdy. Geçen anna güni bu wadalara ynanyp söwdegärler uly ýükli ulaglary bilen Türkmenabadyň bazarlaryna gelenlerinde, karantin çäreleriniň ýene iki hepde uzaldylandygyny, oňa çenli hem söwda nokatlarynyň ýene möhürli saklanjakdygyny bilip galdylar” diýip, efirde adynyň üýtgedilip Ylham diýlip tutulmagyny soran türkmenabatly telekeçi habarçymyza gürrüň berdi.
Ylham onsuz hem çäklendirmeler sebäpli uly ýitgilere uçran telekeçileriň harytlaryny uly ýollaryň ugruna çykaryp, satmaga synanyşýandyklaryny hem sözüne goşdy.
“Telekeçiler häkimiýetleriň sözüne bil baglap bolmaýandygyna ymykly göz ýetirdiler. Olaryň bir bölegi tigir ýa-da çaga arabasy ýaly harytlaryny ýapylan bazarlaryň ýa-da uly ýollaryň golaýyndaky öýleriň öňünde hatarlap, satyp başladylar. Gurluşyk harytlaryny adatça awtoduralgalaryň ýa-da ulag bejerilýän ussahanalaryň golaýynda satýarlar” diýip, 40 ýaşlaryndaky lebaply telekeçi belledi.
Bu aralykda, ýurtda koronawirusyň esasy ojaklarynyň birine öwrülen Mary welaýatynda alaçsyzlyga düşendigini aýdýan telekeçiler işlerini resmi ýagdaýda togtatmak ugrunda tagalla edýärler.
“Hökümetiň [bazarlar, dükanlar] ‘indi açylýar, şimdi açylýar’ diýen dowamly boş wadalaryna indi ynanýan ýok. Dükanlarymyzyň gapylary heniz hem möhürli. Käbir tanyş söwdagärler, gadagançylyga garamazdan, dükanlarynyň arka gapysyndan söwdasyny dowam etdirdiler. Emma polisiýa işgärleri jenaýat işi bilen haýbat atyp, her gezekde 10 müň manat möçberinde para töletdirýärler. Hususy dükan eýeleri ymykly zyýana galdy” diýip, maryly telekeçileriň biri 4-nji oktýabrda ýerli habarçymyza gürrüň berdi.
Ol salgyt gullugyna baryp patentini ýapdyrmak isleýän telekeçilere, resmileriň muňa rugsat bermeýändigini, hatda dükanlaryň gapylary möhürli saklanan günleriniň hasabyna hem salgyt töletdirýändiklerini sözüne goşdy.
“Salgyt resmileri ilki ‘garaşyň, ynha rugsat berler, söwdaňyzy dowam etdirersiňiz’ diýip pikiriňden dändirmäge synanyşýarlar. Eger-de telekeçi öz diýeninde dursa, onda resmiler ‘...Bize patentleri ýapmaly däl diýen buýruk berildi. Salgydy islendik ýagdaýda tölärsiňiz. Bolmasa-da, suduň üsti bilen töletdireris we üstüne ýene temmi hem bereris’ diýip haýbat atýarlar. Telekeçileriň zyýana galýandyklary, bergileriniň köpdügi baradaky nalyşlaryna gulak gabartjak hem bolmaýarlar” diýip, atlandyrylmasyzlygyny soran maryly telekeçi belledi.
Ol bu ýagdaýlar boýunça ýerli prokuratura şikaýat edenlerinde, sülçüleriň bar bolan meselelerini Salgyt gullugynyň özi bilen ylalaşmaly boljakdyklaryny aýdyp, olaryň arzalaryny kabul etmekden ýüz öwürendiklerini hem nygtady.
Şol bir wagtda, geçen hepdäniň aýagynda Marynyň salgyt gullugynyň işgärleri sebitdäki telekeçileriň bir topary bilen duşuşyp, hususy dükanlaryň açylmagyna rugsat beriljekdigini, emma munuň üçin 10 müň manat möçberinde öňünden pul geçirmeli boljakdyklaryny aýdypdyrlar.
“Bu puly gönümel resmileriň özlerine bermeli, puluň alnandygy barada hiç hili garşylykly kwitansiýa berilmeýär. Garaz, gönümel para soraýarlar. Muňa razy bolan söwdagärlerden dükanlarynyň öň tarapynda plastik böwedini oturtmagy soraýarlar. Emma resmileriň wadalaryna ynanyp, ýene goşmaça harajat etmäge taýýar telekeçi juda az” diýip, hususy söwda nokadyny ýapmaga mejbur bolan maryly telekeçi belledi.
Azatlyk Radiosynyň dowamly synanyşyklaryna garamazdan ýokarda beýan edilen ýagdaýlar boýunça degişli sebitleriň häkimliklerinden, kanun goraýjy edaralaryndan we salgyt gulluklaryndan kommentariýa ýa düşündiriş almak başartmady.
Galyberse-de, ýurt resmileri koronawirus aladalary sebäpli girizilen çäklendirmeleriň ilata ýetirýän täsirleri barada hiç zat aýtman gelýärler. Şeýle-de, bu çäklendirmeleriň näçe adamyň işine täsir ýetirýändigi, olara döwlet tarapyndan maddy goldaw berilýändigi ýa-da berilmeýändigi barada hem mesele gozgalmaýar.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
