Türkmenistanda pagta ýygymyna resmi derejede girişilmese-de, bu kampaniýa eýýäm näresmi derejede badalga berildi. Häkimiýetler, ozalky ýyllarda hem bolşy ýaly, ýygym işlerinde mejbury zähmetden peýdalanmagyny dowam etdirýärler. Bu işlere býujetçiler, okuwçylar we esgerler mejbury çekilýär. Bu habarlaryň arasynda, türkmen pagtasyndan öndürilen dokma önümlerini alyjylara ýetiren telekeçiniň ABŞ-dan Türkmenistanyň pagtasyny çaga zähmeti ýa-da mejbury zähmet bilen öndürilen önümleriň sanawyndan çykarmagy sorandygy belli boldy.
Lebapdaky habarçymyz welaýatyň administratiw merkezi Türkmenabat şäherindäki orta hünär okuw mekdepleriniň okuwçylarynyň mejbury pagta ýygymyna çekilýändigini habar berýär.
Onuň sözlerine görä, bu okuwçylar Amyderýa etrabynyň Nowruz, Altyn ýol, Berkararlyk, Sardaba we Watan daýhan birleşikleriniň pagta meýdanlaryna alnyp gidilýär.
Şeýle-de, welaýatyň tas ähli etrabynyň býujetçileri pagta meýdanlaryna özlerine derek hakyna tutma işçi ugratmaga borçly edildi. Köýtendag etrabynyň Akgumalan, Garahowuz we Çanakly daýhan birleşiklerindäki pagta meýdanlarynda ýygymçylar ýatymlaýyn işleýärler.
"Bu daýhan birleşiklerde ýygymçylara 1 kilogram ýygan pagtasy üçin 20 teňňe hak tölenýär" diýip, efirde atlandyrylmasyzlygyny soran ýerli ýaşaýjy 26-njy awgustda habarçymyza gürrüň berdi.
Marydaky habarçymyzyň maglumatyna görä, şu günler pagta ýygym kampaniýasy bu welaýatda-da güýçli depginde dowam edýär. Býujet işgärleri pagta ýygmak üçin ekin meýdanlaryna özlerine derek hakyna tutma işçi ugratmaga mejbur edilýärler.
"Işçileriň tölegi bir gün üçin 20-30 manat aralygynda üýtgeýär. Býujetçiler aýlyklary bank kartlaryna geçmese-de, işçileriň töleglerini nagt görnüşinde edara ýolbaşçylaryna tölemeli bolýarlar. Býujetçiler hem özlerine derek işçi ugratmaly, hem-de öz iş ýerlerinde işlemeli bolýarlar" diýip, efirde atlandyrylmasyzlygyny soran maryly býujet işgäri 26-njy awgustda habarçymyza gürrüň berdi.
Häzirki wagtda bu işçiler esasan Garagum etrabyndaky pagta meýdanlaryna alnyp gidilýär. Býujet işgärleri häzirlikçe pagta meýdanlaryna işçileriň diňe günin alnyp gidilýändigini, ýöne sentýabr aýyndan başlap her edaradan 10-15 adamyň ýatymlyk pagta ýygmaga iberiljekdigini hem aýdýarlar.
"Öňümizdäki aýdan her býujet işgäri 10 günlük ýatymlyk iberiljek işçi üçin öz aýlygyndan 400 manat bermeli bolýar. Bu ýurtdaky ortaça aýlygyň üçden bir bölegine deň" diýip, býujet işgäri belledi.
Bu habarlaryň arasynda, 2018-nji ýyla çenli Birleşen Ştatlaryň onlaýn söwda kompaniýalarynyň üsti bilen türkmen pagtasyndan öndürilen dokma önümlerini alyjylara ýetiren “Goza Towels” kompaniýasy ABŞ-nyň Halkara Iş gatnaşyklary boýunça býurosyna ýüz tutup, Türkmenistanyň pagtasyny çaga zähmeti ýa-da mejbury zähmet bilen öndürilen önümleriň sanawyndan çykarmagy sorandygy belli boldy.
Ýatlatsak, ABŞ-yň Gümrük gullugy 2018-nji ýylyň 18-nji maýyndan başlap, Türkmenistanda öndürilen pagtanyň, şeýle-de Türkmenistanyň pagtasyndan taýýarlanan islendik ýurduň önümleriniň ähli görnüşiniň ABŞ-a import edilmegine gadagançylyk girizipdi. Bu gadagançylyk häzirki güne çenli hem saklanyp galýar.
Düýbi Wirjiniýada ýerleşýän “Goza Towels” kompaniýasynyň eýesi Aman Gurdowyň arzasy 2020-nji ýylyň 20-nji fewralynda kabul edildi. Onda Türkmenistanyň mejbury zähmeti kanuny taýdan we iş ýüzünde gadagan edýändigi aýdylýar we ýurduň kanunçylygyna salgylanylýar.
Şeýle-de, arzada Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň welaýatlarda we şäherlerde, ýerli ýerine ýetiriji, şol sanda bilim edaralary bilen hem birlikde mejbury zähmetiň öňüni almak boýunça işleri geçirýändikleri nygtalýar.
"Şunuň bilen baglylykda, daýhan birleşiklerine we kärende fermalaryna degişli oba hojalyk ýerlerinde wagtal-wagtal barlaglar geçirilýär. Oba hojalygy bilen meşgullanýan adamlar bilen zähmet şertnamalarynyň bardygy barlanylýar. Bu barlaglar mejbury zähmetiň, şol sanda çaga zähmetiniň ulanylmagynyň öňüni almak üçin öňüni alyş çäreleriň biridir" diýlip, arzada bellenilýär.
Şeýle-de, onda soňky ýyllarda Türkmenistanyň öz pagta önümçiligini mehanizasiýalaşdyrmak üçin köp maýa goýandygy, bu babatda amerikan "John Deere" kompaniýasynyň pagta ýygmak üçin tehnikalary üpjün etmekde möhüm rol oýnaýandygy hem nygtalýar.
Kompaniýa ABŞ-nyň Halkara Iş gatnaşyklary boýunça býurosyna iberen arzasynyň ýany bilen, soňky 25 ýylda Türkmenistanyň oba hojalygynyň mehanizasiýalaşdyrylmagyna goldaw berendigini tassyklaýandygy barada "John Deere-iň" resmi hatyny hem ýerleşdiripdir.
Mundan başga-da, arzanyň gapdalynda ýerleşdirilen beýleki bir resmi hatda Türkmenistanyň Waşingtondaky ilçisi Meret Orazow ýurtda pagta ýygymynyň tehnika we el bilen ýygmak arkaly amal edilýändigini tassyklaýar.
Türkmen ilçisiniň 2019-njy ýylyň 17-nji maýynda gol goýan hatynda ýurtda "pagta ýygymynyň 80%-niň tehnika we galan böleginiň meýletinçiler tarapyndan amala aşyrylýandygy" aýdylýar.
"Goza Towles" kompaniýasy "ýokarda agzalan maglumatlaryň hemmesiniň Türkmenistanyň mejbury zähmetiň öňüni almak we ýok etmek üçin yzygiderli we maksatly iş alyp barýandygyna şaýatlyk edýändigini" belleýär.
Şol bir wagtda, Azatlygyň bu barada 26-njy awgustda çap eden gysga habaryna reaksiýa bildiren kompaniýanyň eýesi Aman Gurdow "ýurtda mejbury we çaga zähmetinden peýdalanylýandygyny gytaklaýyn boýun aldy".
"Niýazow döwründäki ýaly sistemli çaga zähmeti ýokdugy hemmelere mälim... Elbetde bir gün mejbury zähmet düýbünden aýrylar diýip umyt edýärin" diýip, Gurdow özüniň Twitter sosial ulgamynda çap eden reaksiýasynda belledi.
Bellemeli ýeri, 2018-nji ýyldan soň Birleşen Ştatlaryň “eBay” we “Walmart” söwda kompaniýalarynda satuwa çykarylan “Goza” haryt nyşanly dokma önümleri soňy bilen “Pakistanda öndürildi” diýen belgi bilen satuwa çykarylypdy.
Halkara hukuk toparlary Türkmenistanyň pagta önümçiliginde mejbury zähmetden peýdalanylmagyny yzygiderli tankyt edip gelýärler.
Bu aralykda, 2021-nji ýylyň 10-njy awgustyna çenli 138 kompaniýa türkmen pagtasyny özleriniň üpjünçilik zynjyrlaryndan çykarmak barada wada berýän kampaniýa gol goýdy. Kompaniýalar bu wadalarynyň türkmen hökümeti ýurduň pagta pudagynda mejbury zähmeti bes edýänçä dowam etjekdigini belleýärler.
Bu kampaniýa adamlaryň her gün ulanýan önümlerindäki çig mal bilen baglanyşykly adam hukuklarynyň bozulmagyna we mejbury zähmetiň soňlanmagyna garşy göreşýän Responsible Sourcing Network (RSN) websaýtynda çap edildi.
Kampaniýa gol goýanlaryň arasynda "Adidas", "Alexander McQueen", "Balenciaga", "Bottega Veneta", "Boucheron", "Burberry", "Gap Inc.", "Gucci" we "Nike, Inc." ýaly global markalar bar.
Resmi maglumatlara görä, bu ýyl Türkmenistan boýunça 620 müň gektar meýdana gowaça ekildi we 1 million 250 müň tonna pagta hasylyny ýygnamak göz öňünde tutulýar.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.
