Ýakynda Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy Türkmenistanda 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçiriljek prezidentlik saýlawlaryna öz synçylaryny ibermek kararyna geldi. Bu barada GDA-nyň ýerine ýetiriji komitetiniň metbugat gullugy habar berdi. Bu mesele Arkalaşygyň penşenbe güni Minsk şäherinde geçirilen maslahatynyň gün tertibine goýuldy we GDA-nyň ýerine ýetiriji sekretary Sergeý Lebedew synçylar missiýasynyň başlygy edip bellenildi.
Türkmenistanda 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçiriljek prezident saýlawlaryna diňe Türkmenistanyň prezidentiniň ýanyndaky Demokratiýa we adam hukuklary baradaky milli institut ýaly ýerli jemgyýetçilik gurama tarapyndan gözegçilik edilmez, oňa halkara ekspertleri we gözegçileri hem syn ederler diýip, TDH gullugy ýazdy.
GDA-ly synçylaryň obýektiwlik derejesi
Emma Astanadaky Ýewroaziýa milli uniwersitetiniň professory Saparbaý Jubaýew bu komissiýanyň saýlawlaryň adalatly geçmegine peýdaly boljakdygyna ynanmaýar. Ol bu hakda şeýle diýdi:
—Sebäbi GDA döwletleriniň özi entek doly demokratik ýola düşmedik ýurtlar. Şonuň üçin olar haýsy ýurda barsalar hem hemmesi gowy diýen netijä gelýärler. Eger-de saýlawlar geçirilýän döwletiň özünde demokratiýalaşmak niýeti bolmasa, GDA-nyň synçylaryndan peýdaly hiç zada garaşyp bolmaz.
Özbegistanly garaşsyz žurnalist Abdurahman Taşanow bolsa GDA-dan baran synçylaryň obýektiwlik derejesiniň pes bolýandygyny aýtdy:
—Sebäbi olaryň özleri Türkmenistan ýaly awtoritar režimli döwletlerden. Olar öz ýaşaýan ýurdunyň ýagdaýyna görä, saýlawlara syn edýärler. Emma bu saýlawlara demokratiýanyň ösen döwletlerinden Günbatardan, Ýewropadan ýa-da Amerikadan synçylar gatnaşsalar, saýlawlaryň adalatly geçmegi üçin peýdaly bolardy.
2012-nji ýylyň 30-njy oktýabrynda Gyrgyzystanda prezident saýlawlary geçirildi. Bu saýlawlarda GDA-nyň synçylarynyň aktiw rol oýnamandyklaryny, diňe hökümetiň pozisiýasy bilen ylalaşandyklaryny gyrgyzystanly garaşsyz ekspert, ýurist Kubat Hojanalyýew ýatlaýar. Ol Türkmenistana barjak komissiýanyň düzüminde kimleriň boljagynyň möhüm rol oýnajakdygyny belleýär.
“Içerki işlere goşulmazlyk”
Emma 20-nji dekabrda Moskwada geçirilen GDA döwletleriniň liderleriniň resmi bolmadyk sammitinde GDA-nyň ýerine ýetiriji başlygy Segeý Lebedew GDA agza ýurtlardaky saýlawlarda Günbataryň synçylarynyň diňe kemçilikleri tapmagy maksat edinýändiklerini belledi. Ol Günbataryň synçylaryndan tapawutlylykda GDA agza ýurtlardan saýlawlara baran synçylaryň obýektiwligi we ýurduň içerki işlerine goşulmazlyk ýaly prinsipleri goldamalydygyny aýtdy.
Emma garşsyz ekspert Kubat Hojanalyýewiň pikirine görä, islendik gapma-garşylyk ösüşiň esasy hasaplanýar.Ol bu barada öz pikirini şeýle beýan edýär:
—Saýlawlarda dürli pikirler aýdylmaly. Olara reaksiýalar bolmaly. Şonda ösüş bolýar. Diňe bir şahsyýeti öwmek bilen ýurtda nähilidir bir özgerişlik gazanyp bolmaz. Ýurtda nähilem bolsa hereket bolmaly. Hereket bolmasa, ýurdy durgunlylyga getirer. Şonuň üçin hökman gapma-garşylyk bolmaly. Gapma-garşylygyň sebäplerini öwrenmek we ol ýagdaýdan çykmagyň ýollaryny yzarlamak bilen ýurdy geljekki kynçylyklardan halas edip, özgertse bolar.
Türkmenistanda 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçiriljek saýlawlara hödürlenen dalaşgäriň sany häzir 15-den geçdi. Türkmen häkimiýetleri bu saýlawlaryň aç-açan we adalatly geçjekdigini nygtaýarlar.
Türkmenistanda 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçiriljek prezident saýlawlaryna diňe Türkmenistanyň prezidentiniň ýanyndaky Demokratiýa we adam hukuklary baradaky milli institut ýaly ýerli jemgyýetçilik gurama tarapyndan gözegçilik edilmez, oňa halkara ekspertleri we gözegçileri hem syn ederler diýip, TDH gullugy ýazdy.
GDA-ly synçylaryň obýektiwlik derejesi
Emma Astanadaky Ýewroaziýa milli uniwersitetiniň professory Saparbaý Jubaýew bu komissiýanyň saýlawlaryň adalatly geçmegine peýdaly boljakdygyna ynanmaýar. Ol bu hakda şeýle diýdi:
—Sebäbi GDA döwletleriniň özi entek doly demokratik ýola düşmedik ýurtlar. Şonuň üçin olar haýsy ýurda barsalar hem hemmesi gowy diýen netijä gelýärler. Eger-de saýlawlar geçirilýän döwletiň özünde demokratiýalaşmak niýeti bolmasa, GDA-nyň synçylaryndan peýdaly hiç zada garaşyp bolmaz.
Özbegistanly garaşsyz žurnalist Abdurahman Taşanow bolsa GDA-dan baran synçylaryň obýektiwlik derejesiniň pes bolýandygyny aýtdy:
—Sebäbi olaryň özleri Türkmenistan ýaly awtoritar režimli döwletlerden. Olar öz ýaşaýan ýurdunyň ýagdaýyna görä, saýlawlara syn edýärler. Emma bu saýlawlara demokratiýanyň ösen döwletlerinden Günbatardan, Ýewropadan ýa-da Amerikadan synçylar gatnaşsalar, saýlawlaryň adalatly geçmegi üçin peýdaly bolardy.
2012-nji ýylyň 30-njy oktýabrynda Gyrgyzystanda prezident saýlawlary geçirildi. Bu saýlawlarda GDA-nyň synçylarynyň aktiw rol oýnamandyklaryny, diňe hökümetiň pozisiýasy bilen ylalaşandyklaryny gyrgyzystanly garaşsyz ekspert, ýurist Kubat Hojanalyýew ýatlaýar. Ol Türkmenistana barjak komissiýanyň düzüminde kimleriň boljagynyň möhüm rol oýnajakdygyny belleýär.
“Içerki işlere goşulmazlyk”
Emma 20-nji dekabrda Moskwada geçirilen GDA döwletleriniň liderleriniň resmi bolmadyk sammitinde GDA-nyň ýerine ýetiriji başlygy Segeý Lebedew GDA agza ýurtlardaky saýlawlarda Günbataryň synçylarynyň diňe kemçilikleri tapmagy maksat edinýändiklerini belledi. Ol Günbataryň synçylaryndan tapawutlylykda GDA agza ýurtlardan saýlawlara baran synçylaryň obýektiwligi we ýurduň içerki işlerine goşulmazlyk ýaly prinsipleri goldamalydygyny aýtdy.
Emma garşsyz ekspert Kubat Hojanalyýewiň pikirine görä, islendik gapma-garşylyk ösüşiň esasy hasaplanýar.Ol bu barada öz pikirini şeýle beýan edýär:
—Saýlawlarda dürli pikirler aýdylmaly. Olara reaksiýalar bolmaly. Şonda ösüş bolýar. Diňe bir şahsyýeti öwmek bilen ýurtda nähilidir bir özgerişlik gazanyp bolmaz. Ýurtda nähilem bolsa hereket bolmaly. Hereket bolmasa, ýurdy durgunlylyga getirer. Şonuň üçin hökman gapma-garşylyk bolmaly. Gapma-garşylygyň sebäplerini öwrenmek we ol ýagdaýdan çykmagyň ýollaryny yzarlamak bilen ýurdy geljekki kynçylyklardan halas edip, özgertse bolar.
Türkmenistanda 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçiriljek saýlawlara hödürlenen dalaşgäriň sany häzir 15-den geçdi. Türkmen häkimiýetleri bu saýlawlaryň aç-açan we adalatly geçjekdigini nygtaýarlar.
