Soňky wagtlar Türkmenistanda «Arkadag» temasyndan aýdylýan aýdymlaryň we ýazylýan goşgularyň kem-kem artýandygyny görmek bolýar.
Ýakynda prezident G.Berdimuhamedowyň Baýramaly etrabynyň «Üç ajy» obasyndaky çagalar bagyna baranda, çagalaryň oňa goşgular bilen «Arkadag» diýip ýüzlenmekleri-de bu kampaniýanyň giňden alnyp barylýandygyny görkezen ýaly boldy.
Bu çagalar bagynda terbiýeçi zenanyň G.Berdimuhamedowyň elini ogşap we çagalaryň-da ony «Arkadag» diýip atlandyryp garşy almagy ýaly wakany ýazyjy Akmuhammet Welsapar Türkmenistanda ýaramaz bir prosesiň, ýagny, täzeden beýni ýuwmak prosesiniň başlamagy hökmünde häsiýetlendirýär.
Ýurduň garaşsyzlygynyň 19 ýyllygy bilen bagly geçirilen dabara, Aşgabat, 26-njy oktýabr.Gurbanguly Berdimuhamedowy «Arkadag» diýip atlandyrmak boýunça uly kampaniýanyň başy 26-27-nji oktýabrda ýurduň garaşsyzlygynyň 19 ýyllygy bilen bagly geçirilen paradda hem-de «Olimpiýa» stadionynda geçirilen dabarada köpçülikleýin ýagdaýda başlanypdy.
Şol dabaralarda çykyş eden aýdymçylar we ýöriş geçiren harbylar prezidente diňe «Arkadag» diýip ýüzlenýän şygarlar we aýdymlar bilen ýüzlenipdiler.
Gaýtalanýarmy?
1990-njy ýyllaryň başlarynda ýurduň ozalky prezidenti Saparmyrat Nyýazowa «Beýik Serdar», «Milletiň Atasy», «Hak Howandar» diýen ýaly epitetlerden daşary, «Türkmenbaşy» diýen aýratyn bir at hem dakylypdy.
Şonda Nyýazowyň özüniň bu ady höwes bilen kabul edendigine garamazdan, «Türkmenbaşy» ady halkara jemgyýetçiliginde Nyýazowyň şahsyýet kultuny suratlandyrýan we onuň awtoritarlyga ýykgyň edýän aýratynlygyny görkezýän bir at hökmünde kabul edilip gelnipdi.
"Edebiýat we sungat" gazetiniň 12-nji dekabrdaky sanyndan, 2010.Türkmenistanly synçy Açar häzirki tendensiýanyň hem Nyýazowyň ýoly bilen ýöremek ýaly bir tendensiýadygyny aýdýar. Şwesiýada ýaşaýan türkmen ýazyjysy Akmuhammet Welsapar hem bu pikir bilen ylalaşýar.
Akmuhammet Welsapar döwlet liderlerine adaty resmi atlardan daşary olary adatdan daşary bir şahsyýet hökmünde görkezmekligi maksat edinýän atlaryň dakylmagynyň hut şahsyýet kultuny döretmek tendensiýasy bilen baglanyşyklydygyny öňe sürýär.
“Bu örän düşnükli hem aýdyň tendensiýa. Ýurtda täze şahsyýet kultunyň kerpiçleri goýulýar, täze şahsyýet kulty döredilýär. Sebäbi ‘Arkadag’, ‘Stalin’, ‘Türkmenbaşy’, ‘Fýürer’ diýen ýaly titullary hemişe diktatorlara dakýarlar. Diktatorlar şolar ýaly titullaryň arkasynda durup hereket edýärler” diýip, ýazyjy Welsapar belleýär.
Günbatar bilen gatnaşyklar
Eýsem, günbatar döwletleri bilen öz hyzmatdaşlyklaryny gowulandyrmaga çalyşýan Türkmenistanda täzeden şahsyýet kultuny döretmek ýaly tendensiýalaryň bolmagy ýurduň Günbatar bilen gatnaşyklarynyň ösmeginde kynçylyklary döredip bilmezmi?
Germaniýada ýerleşýän «Euro-Asian transition group» barlaglar merkeziniň analitigi Maýkl Laubş onsuzam ynsan hukuklarynyň ýaramazlygy üçin tankytlanylyp gelinýän Türkmenistandaky bu tendensiýalaryň Ýewropa Bileleşiginde hökman göz öňünde tutular diýip hasaplaýandygyny aýdýar.
«Meniň garaýşymça, eger Ýewropa Bileleşigi Türkmenistandaky bu şahsyýet kulty bilen bagly meseläni gozgamasa, munuň özi Bileleşigiň öz standartlarynyň bozuldygy bolardy» diýip, Maýkl Laubş belledi.
Maýkl Laubş günbatar döwletleriň Türkmenistan bilen geçirýän öz gepleşiklerinde Türkmenistandaky bu tendensiýalary hökman öňi alynmaly bir ýaramaz ýagdaý hökmünde gozgamalydyklaryny aýdýar.
Ýakynda prezident G.Berdimuhamedowyň Baýramaly etrabynyň «Üç ajy» obasyndaky çagalar bagyna baranda, çagalaryň oňa goşgular bilen «Arkadag» diýip ýüzlenmekleri-de bu kampaniýanyň giňden alnyp barylýandygyny görkezen ýaly boldy.
Bu çagalar bagynda terbiýeçi zenanyň G.Berdimuhamedowyň elini ogşap we çagalaryň-da ony «Arkadag» diýip atlandyryp garşy almagy ýaly wakany ýazyjy Akmuhammet Welsapar Türkmenistanda ýaramaz bir prosesiň, ýagny, täzeden beýni ýuwmak prosesiniň başlamagy hökmünde häsiýetlendirýär.
Şol dabaralarda çykyş eden aýdymçylar we ýöriş geçiren harbylar prezidente diňe «Arkadag» diýip ýüzlenýän şygarlar we aýdymlar bilen ýüzlenipdiler.
Gaýtalanýarmy?
1990-njy ýyllaryň başlarynda ýurduň ozalky prezidenti Saparmyrat Nyýazowa «Beýik Serdar», «Milletiň Atasy», «Hak Howandar» diýen ýaly epitetlerden daşary, «Türkmenbaşy» diýen aýratyn bir at hem dakylypdy.
Şonda Nyýazowyň özüniň bu ady höwes bilen kabul edendigine garamazdan, «Türkmenbaşy» ady halkara jemgyýetçiliginde Nyýazowyň şahsyýet kultuny suratlandyrýan we onuň awtoritarlyga ýykgyň edýän aýratynlygyny görkezýän bir at hökmünde kabul edilip gelnipdi.
Akmuhammet Welsapar döwlet liderlerine adaty resmi atlardan daşary olary adatdan daşary bir şahsyýet hökmünde görkezmekligi maksat edinýän atlaryň dakylmagynyň hut şahsyýet kultuny döretmek tendensiýasy bilen baglanyşyklydygyny öňe sürýär.
“Bu örän düşnükli hem aýdyň tendensiýa. Ýurtda täze şahsyýet kultunyň kerpiçleri goýulýar, täze şahsyýet kulty döredilýär. Sebäbi ‘Arkadag’, ‘Stalin’, ‘Türkmenbaşy’, ‘Fýürer’ diýen ýaly titullary hemişe diktatorlara dakýarlar. Diktatorlar şolar ýaly titullaryň arkasynda durup hereket edýärler” diýip, ýazyjy Welsapar belleýär.
Günbatar bilen gatnaşyklar
Eýsem, günbatar döwletleri bilen öz hyzmatdaşlyklaryny gowulandyrmaga çalyşýan Türkmenistanda täzeden şahsyýet kultuny döretmek ýaly tendensiýalaryň bolmagy ýurduň Günbatar bilen gatnaşyklarynyň ösmeginde kynçylyklary döredip bilmezmi?
Germaniýada ýerleşýän «Euro-Asian transition group» barlaglar merkeziniň analitigi Maýkl Laubş onsuzam ynsan hukuklarynyň ýaramazlygy üçin tankytlanylyp gelinýän Türkmenistandaky bu tendensiýalaryň Ýewropa Bileleşiginde hökman göz öňünde tutular diýip hasaplaýandygyny aýdýar.
«Meniň garaýşymça, eger Ýewropa Bileleşigi Türkmenistandaky bu şahsyýet kulty bilen bagly meseläni gozgamasa, munuň özi Bileleşigiň öz standartlarynyň bozuldygy bolardy» diýip, Maýkl Laubş belledi.
Maýkl Laubş günbatar döwletleriň Türkmenistan bilen geçirýän öz gepleşiklerinde Türkmenistandaky bu tendensiýalary hökman öňi alynmaly bir ýaramaz ýagdaý hökmünde gozgamalydyklaryny aýdýar.
