Eýranyň resmisi Tähran bilen Aşgabadyň arasyndaky haryt dolanyşygynyň 4 milliard dollardan ybaratdygyny bellemek bilen, iki ýurduň ykdysady we söwda gatnaşyklarynyň regionyň çäginde, aýratynam Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda iň ýokary derejede alnyp barylýanlygyny nygtady.
Eýranyň habar serişdelerinde Türkmenistanyň Tährandaky ilçisi Ahmet Gurbanowyň sözünden hem sitata getirilip, iki ýurduň arasyndaky haryt dolanyşygynyň ýokary derejesiniň ýurtlaryň "gowy gatnaşyklaryna we dürli ugurlardaky birligine" baglydygy bellenildi.
Bilermenler Eýranyň soňky döwürde Turkmenistana eksport eden harytlarynyň möçberiniň artdyrylmagynyň sebäbini geçen ýylyň dowamynda Tährana garşy girizilen halkara sanksiýalary bilen baglanyşdyrýarlar. Şol sanskiýalar Eýranyň alyp barýan ýadro programmasy sebäpli ýola goýlupdy.
2010-njy ýylyň tomsunda Birleşen Milletler Guramasynyň Howpsuzlyk Geňeşi, Ýewropa Bileleşigi we Amerikanyň Birleşen Ştatlary tarapyndan Eýranyň garşysyna girizilen sanksiýalar halkara söwdasyna we bu ýurduň üstünden ýük gatnawyna degişli çäklendirmeleri öz içine alýar.
ABŞ-nyň maliýe ministriniň terrorizmiň maliýeleşdirilmegine garşy göreş boýunça kömekçisi Deýwid Kohen Eýranyň ýadro programmasyndan we terroçylygy goldamakdan el çekmegini gazanmakda diplomatik tagallalara we gysyş görkezmek boýunça halkara arkalaşygyna bil baglanýanlygyny Azatlyk Radiosyna aýtdy.
Aşgabadyň pozisiýasy
Türkmenistan Eýranyň haryt öndürijileri we dürli ugurlar boýunça biznes gatlaklary bilen hyzmatdaşlygy aktiwleşdirmek isleýär. 17-nji ýanwarda Eýranyň Maşad şäherinde açylan Türkmenistanyň haryt önümleriniň sergisi hem hut şu maksada gönükdirildi diýip, türkme metbugaty ýazýar.
Ýanwar aýynyň başynda Eýran yslam respublikasynyň nebit-gaz ministri we Milli nebit-gaz kompaniýasynyň başlygy Jawad Oudjiniň Türkmenistana resmi sapary boldy. Aşgabatdaky gepleşiklerde taraplar energiýa pudagyndaky gatnaşyklaryň giň derejeli döwletara dialog üçin örän ähmiýetlidigini nygtadylar.
Bilermenler Eýranyň Türkmenistana eksportynyň möçberiniň artmagynyň sebäbini Eýranyň daşary söwda mümkinçilikleriniň çäklendirilmeginden daşgary-da, Türkmenistanyň göz öňünde tutýan öz bähbitleri bilen hem baglanyşdyrýarlar.
Orsýetiň Syýasy barlaglar institutyndan syýasaty öwreniji Aždar Gurdowyň sözlerine görä, Eýranyň Türkmenistana eksport edýän harytlary esasan azyk önümlerinden, ýeňil maşynlardan, "Tiz kömek" ýaly ýörite ulaglardan we ýolagçy awtoulaglaryndan ybarat.
Bilermen Gurdowyň sözlerine görä, Türkmenistan bu söwdada Eýrana gaz eksportyny artdyrmak, tebigy gazy özüne amatly bahadan satmak we Eýrandan maýa goýumlaryny ýurda çekmek ýaly maksatlary göz öňünde tutýar.
Ýangyç söwdasy
2010-njy ýylyň ýanwarynda Türkmenistandan Eýrana täze gurlan Döwletabat -Hangyran gaz geçirijisi işe girizildi, noýabry aýynda bu gaz geçirijiniň ikinji bölegi açyldy. Bahasy 1 milliard 200 million dollarlyk, uzynlygy 1,024 kilometrlik bu gaz geçiriji günde 50 million kubometr gaz akdyrmaga ukyply.
Ýarym resmi “Fars news” agentligi, Döwletabat-Hangyran turbasynyň Eýrana türkmen gazyny alyp, ony beýleki ýurtlara satmaga hem mümkinçilik berýändigini aýdýar. Emma Eýrana garşy girizilen halkara sanskiýalar bu ýurduň türkmen gazyny dünýä bazarlaryna çykarmagyna kynçylyk döredýär.
Gurdow Eýranda haryt we ýolagçy gatnawynyň esasy bölegi awtoulaglar arkaly amala aşyrylýarka, bu ýurduň özi hem benzin ýetmezçiligini duýýar diýýär: “Benzine bolan uly talaplaryň üstesine ýangyç söwdasyny çäklendirýän halkara sanksiýalaryň hem girizilmegi Eýranda ýangyç ýetmezçiligini hasam güýçlendirdi”.
“Türkmenistan üçin eksport derejesini galdyrmak boýunça iň perspektiw ugur ýangyç önümleriniň söwdasydyr. Bu ýurtda eksport üçin ýangyç önümleri ýeterlik. Emma Aşgabadyň Tähran bilen bu ugurdan alyp barýan söwdasyna degişli maglumatlar köpçülige elýeterli däl” diýip, Gurdow Azatlyk Radiosyna aýtdy.
Türkmenistan Eýranyň Demirgazyk Horasan, Razewi Horasan, Gülüstan, Mazanderan we Gilan welaýatlary bilen serhetdeş. Iki ýurduň 1,200 km uzaklykdaky özara serhedi bar. Häzir Türkmenistanyň Tähranda ilçihanasy we Maşad şäherinde-de konsullygy bar.
Eýranyň habar serişdelerinde Türkmenistanyň Tährandaky ilçisi Ahmet Gurbanowyň sözünden hem sitata getirilip, iki ýurduň arasyndaky haryt dolanyşygynyň ýokary derejesiniň ýurtlaryň "gowy gatnaşyklaryna we dürli ugurlardaky birligine" baglydygy bellenildi.
Bilermenler Eýranyň soňky döwürde Turkmenistana eksport eden harytlarynyň möçberiniň artdyrylmagynyň sebäbini geçen ýylyň dowamynda Tährana garşy girizilen halkara sanksiýalary bilen baglanyşdyrýarlar. Şol sanskiýalar Eýranyň alyp barýan ýadro programmasy sebäpli ýola goýlupdy.
2010-njy ýylyň tomsunda Birleşen Milletler Guramasynyň Howpsuzlyk Geňeşi, Ýewropa Bileleşigi we Amerikanyň Birleşen Ştatlary tarapyndan Eýranyň garşysyna girizilen sanksiýalar halkara söwdasyna we bu ýurduň üstünden ýük gatnawyna degişli çäklendirmeleri öz içine alýar.
ABŞ-nyň maliýe ministriniň terrorizmiň maliýeleşdirilmegine garşy göreş boýunça kömekçisi Deýwid Kohen Eýranyň ýadro programmasyndan we terroçylygy goldamakdan el çekmegini gazanmakda diplomatik tagallalara we gysyş görkezmek boýunça halkara arkalaşygyna bil baglanýanlygyny Azatlyk Radiosyna aýtdy.
Aşgabadyň pozisiýasy
Türkmenistan Eýranyň haryt öndürijileri we dürli ugurlar boýunça biznes gatlaklary bilen hyzmatdaşlygy aktiwleşdirmek isleýär. 17-nji ýanwarda Eýranyň Maşad şäherinde açylan Türkmenistanyň haryt önümleriniň sergisi hem hut şu maksada gönükdirildi diýip, türkme metbugaty ýazýar.
Ýanwar aýynyň başynda Eýran yslam respublikasynyň nebit-gaz ministri we Milli nebit-gaz kompaniýasynyň başlygy Jawad Oudjiniň Türkmenistana resmi sapary boldy. Aşgabatdaky gepleşiklerde taraplar energiýa pudagyndaky gatnaşyklaryň giň derejeli döwletara dialog üçin örän ähmiýetlidigini nygtadylar.
Bilermenler Eýranyň Türkmenistana eksportynyň möçberiniň artmagynyň sebäbini Eýranyň daşary söwda mümkinçilikleriniň çäklendirilmeginden daşgary-da, Türkmenistanyň göz öňünde tutýan öz bähbitleri bilen hem baglanyşdyrýarlar.
Orsýetiň Syýasy barlaglar institutyndan syýasaty öwreniji Aždar Gurdowyň sözlerine görä, Eýranyň Türkmenistana eksport edýän harytlary esasan azyk önümlerinden, ýeňil maşynlardan, "Tiz kömek" ýaly ýörite ulaglardan we ýolagçy awtoulaglaryndan ybarat.
Bilermen Gurdowyň sözlerine görä, Türkmenistan bu söwdada Eýrana gaz eksportyny artdyrmak, tebigy gazy özüne amatly bahadan satmak we Eýrandan maýa goýumlaryny ýurda çekmek ýaly maksatlary göz öňünde tutýar.
Ýangyç söwdasy
2010-njy ýylyň ýanwarynda Türkmenistandan Eýrana täze gurlan Döwletabat -Hangyran gaz geçirijisi işe girizildi, noýabry aýynda bu gaz geçirijiniň ikinji bölegi açyldy. Bahasy 1 milliard 200 million dollarlyk, uzynlygy 1,024 kilometrlik bu gaz geçiriji günde 50 million kubometr gaz akdyrmaga ukyply.
Ýarym resmi “Fars news” agentligi, Döwletabat-Hangyran turbasynyň Eýrana türkmen gazyny alyp, ony beýleki ýurtlara satmaga hem mümkinçilik berýändigini aýdýar. Emma Eýrana garşy girizilen halkara sanskiýalar bu ýurduň türkmen gazyny dünýä bazarlaryna çykarmagyna kynçylyk döredýär.
Gurdow Eýranda haryt we ýolagçy gatnawynyň esasy bölegi awtoulaglar arkaly amala aşyrylýarka, bu ýurduň özi hem benzin ýetmezçiligini duýýar diýýär: “Benzine bolan uly talaplaryň üstesine ýangyç söwdasyny çäklendirýän halkara sanksiýalaryň hem girizilmegi Eýranda ýangyç ýetmezçiligini hasam güýçlendirdi”.
“Türkmenistan üçin eksport derejesini galdyrmak boýunça iň perspektiw ugur ýangyç önümleriniň söwdasydyr. Bu ýurtda eksport üçin ýangyç önümleri ýeterlik. Emma Aşgabadyň Tähran bilen bu ugurdan alyp barýan söwdasyna degişli maglumatlar köpçülige elýeterli däl” diýip, Gurdow Azatlyk Radiosyna aýtdy.
Türkmenistan Eýranyň Demirgazyk Horasan, Razewi Horasan, Gülüstan, Mazanderan we Gilan welaýatlary bilen serhetdeş. Iki ýurduň 1,200 km uzaklykdaky özara serhedi bar. Häzir Türkmenistanyň Tähranda ilçihanasy we Maşad şäherinde-de konsullygy bar.
